автореферат и диссертация по педагогике 13.00.02 для написания научной статьи или работы на тему: Методика преподавания школьного курса физики на основе компьютерного моделирования

Автореферат диссертации по теме "Методика преподавания школьного курса физики на основе компьютерного моделирования"

ЭОЖ 373.5.016.02:004.42(574)

К,олжазба кукыгында

АБДЫКЕРИМОВА ЭЛЬМИРА АЛТЫНБЕКК.ЫЗЫ

КОМПЫОТЕРЛ1К МОДЕЛЬДЕУДЩ НЕГ131ВДЕ МЕКТЕП ФИЗИКАСЫН ОЦЫТУДЬЩ ЭД1СТЕМЕС1

13.00.02 - Окыту жэне тэрбиелеу теориясы мен эд1стемесп

(физика)

Педагогика гылымдарыньщ кандидаты гылыми дорсжссш алу ушш дайындалган диссертацияныц

АВТОРЕФЕРАТЫ

Алматы, 2004

Жумыс Абай атындагы Кдзак улттык педагогикалык, универсигетшде орындадцы

Рылыми жстекшксрк педагогика гылымдарыньщ докторы,

профессор Е.Ы.Бидайбеков

педагогика гылымдарыньщ кандидаты, доцент Н.И.Ильясов

Ресми оппоненттер1: педагогика гылымдарыньщ докторы,

профессор К,.Жадабсргснов

педагогика гылымдарыньщ кандидаты Б.Е.Хамзина

Жстскии уйым: М.Эуезов атындагы Оцтуспк К,азакстан

мемлскегпк университет

Диссертация 2004 ж "/;7 " сагат /У Г" Абай атындагы

К,азак, улттык педагогикалык университетвде педагогика гылымдарыньщ докторы гылыми дэрежесш беру жешндеп Д 14.08.05 диссертациялык; кецсстщ мэжинсшдс коргалады (480012, Алматы каласы, Толе би кешеа, 86, 413-белме).

Диссертациямен Абай атындагы Кдзак улттык; педагогикалык, университетшщ кпапханасында танысуга болады (Ютапхананьщ мекен жайы, К,азбек би, 30).

Автореферат 2004 ж таратылды.

Диссертациялык кецестщ —

галым хатшысы Ж.Э.Шок,ыбаев

ЖУМЫСТЫЦ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Зерттеудщ кокейкестшп. K,a3ipri кезде когамды акпараттапдыру барынша кед epic алуда. Осыган орай акпараттану мен жаца акпараттык технологиялар сан саЛалы kocí6h кызметте де, солардын пшндс мектептег! 6íjiím беру урд^сшде де ерекше мэнге ие болуда.

Ец алгаш электронды есептеу машинасын жалпы бшм 6epeTin мектептерге енпзу мосслелср1мсн 60-70 жылдарда И.Н.Антипов, А.А.Кузнецов, В.С.Леднев, В.М.Монахов, С.Пейперт жэне т.б. галымдар шугылданган болатын. 1985-uii жылы e;iÍMÍ3;ic жалпы орта бшм беретш мектсптердщ оку жоспарына "Информатика жэне есептеу техникасыныц цепздерГ' деген жаца пэщц енпзу жэне осыган сай эдктемелж, багдарламалык куралдар жасау женшде шеппм кабылданды. Keiíiiiri жылдарда информатика пэнш окыту моселса Республикамызда Е.Ы.Бидайбеков, К,.С.Эбдиев, Ж.А.К,араев, Г.Д.Жангизина, Г.З.Халыкова, Ж.К.Нурбекова, Н.Э.Талпаков, ал шет елдерде

A.П.Ершов, Я.А.Ваграменко, В.М.Монахов, С.А.Бешенков, С.Г. Григорьев, А.А.Кузнецов, Э.И.Кузнецов, М.П.Лапчик,

B.Г.Разумовский, И.В.Роберт, А.Ю.Уваров, В.В.Гриншкун жэне т.б. коптеген галымдар назарында болды. Аталмыш галымдардыц жумыстары непзшде мектептеп информатика пэнш окытудыц ец алгаш эдicтeмeлiк жуйес! жасалды. Сондай-ак компыотерд! мектепке енпзуге байланысты туындайтын мосслелср;и кспгенд! шспгудщ жолдары ¡здест1р1лдь

Электронды есептеу машинасын пайдаланып пэндерд! (солардын ншнде физиканы) тшм,тд окытудыц эр турл1 жолдары мен амалдары ¡здесиршуде. Физика пот» жаратылыстану гылымдарыныц шпндс техникага, ojr/upicxi автоматтандыру мен компыотерлендфуге ец жакын гылым cKcii/iiri Oejiiijri. Физиканыц жастарды торбиелеуде, талант-кабигетш ашып дамытуда алатын орны ерекше. Соган карамастан окушылардыц физикага дегсн кызыгушылыгы азайып, жаратылыстану пэндер1 бойынша алган 6úiím сапасы твмендеп кета. Булардыц коптеген ccOcirrcpi бар: солардыц шшще ец бастыларыныц 6ipi — физиканы окыту о;йстемесдтц жаца озгергсн жагдайга бешмделе алмауында болып отыр.

Расында да, мектеп физикасы б1ртутас оку noiii ретшде бшмшц классикалык улгшер1мен катар, гылымныц Ka3ipri кезецше сэйкес келетш жацалыктарын да камтиды. Соцгыларына атомдык, ядролык жэне кванттык физикага байланысты материалдар жатады. Бул материалдар Ka3ipri физиканыц 6mÍMflÍK HerÍ3Ín курай отырып, дуниешц GipryTac физикалык Kepinicin беруде, гылыми-техникалык TOUKcpic жасауда, жаца технологияларды игеруде де орасан зор рол аткарады. Алайда, физиканыц атомдык жэне ядролык тарауларын мектеп жагдайында окытуда кентеген дидактикалык, o;uctcmcjiík киыидыктар кездессд1. Солардыц iiniiuicri ец бастысы атомдык жэне ядролык кубылыстарды окыту о;пстемссппц жалац абстракцияга курылуы болып

табылады. Онын, объектшпч жактары да бар. Ce6e6i атомдык, ядролык денгейдеп физикалык кубылыстарды накты opi кернею тэшрибелер жасап керсету мектеп жагдайында мумшн емес. Мектепп былай койганда, жогары оку орындарыныц студенттер! ушш дс гылыми-зерттеу орталыктары мен oimipicre колданылатын кондыргыларда (реакторларда, удеткйптерде, т.б.) орын алатын аса курдел! физикалык; процестерд! елестстш, олардьщ жумыс icrey принциптерш туспццру кептеген киындыктарды тугызады. Мше, осындай киындыктардан шыгудыц накты жолдарыныд 6ipi - атомдык, жэне ядролык кубылыстарды компыотерлж модельдеу болып табылады.

Соцгы кезде физиканьщ окыту эдютсмссш жетщцру максатында компыотсрл1к модельдеу эдшше улкен назар аударыла бастады. Л.И. Резников физиканы окыту барысында графикпк модсльдерд1 пайдалану эдютемесш зерттесе, С.Е.Каменецкий модель-аналогтардьщ pejii мен мумкпццктсрш керсетш берд1, ал Л.Р.Калапуша жэне И.И.Логвинов тацбалык модельдср/ц ашып керсегй. Оку процесшде компьютерлйс модельдсрд1 пайдалану Н.В. Разумовскаяныц зерттеулершде, мектеп физика курсында компыотерлж модельдер мен ecenTeyiui эксперимент

A.А.Немцевпц, компыотерлж модсльдсрд! математиканы окыту кезЬще пайдалану М.М.Назаровтьщ жумыстарында карастырылады. Ал математика, физика курстарында ер алуан сипаттагы eceirrcp;u шыгаруда модельдеу, математикалык модельдеу тэсшн пайдалану, модельдерд1 пайдалану коптеген зерттеушшердщ (А.И.Песин, А.Г.Петорсон,

B.С.Бьшков, В.А. Дайбов) сцбсктсрпще талданады. Информатиканыц мамандыкка баулу курсында акпараттык модельдеуге окыту Т. В. Захарованьщ жумысында баяндалды. Жогаргы оку орны жэне мектепте компыотерл1к модельдеу непздерш окыту эдютемса Э.Т.Селиванованыц зерттеу жумысында сипатталады. Компыотерлж модельдеу технологиясы Н.И. Пак, Т.А.Яковлеваньщ зерттеулер1нде корсетшген. А.О.Чсфранова непзп мсктсптщ физика курсында комшлотсрлж куралдарды пайдаланудыц одютемссш, ал информатика сабагында компыотср;д пайдаланыи окушылардыц танымдык кызметш активтешдру MyMKin;uKTcpi З.В.Семенованыд жумысында карастырылган. Б.Е.Хамзина компьютерлж технологияларды пайдалану аркылы физика пэнш окыгудыц тшмдшгш арттыруды, Н.Н.Кср1мбасв орта мектепте жогары сынып окушыларын физика сабагында компыотсрлйк окытудыц эд!стемсл1к cpeKincJiiKTcpin карастырса, Е.С.Сарманов компьютерлпс окыту куралдарын пайдалану аркылы мектептеп физикалык эксперимента жетгщцруд1 зерттедь

Алайда, физикалык кубылыстардыц компьютерл1к модельдерш курастыру мен оларды накты оку процесшде пайдалану эдютемеа o;ii де 6ip жуйегс туспей, 6ip-6ipiMen байланысы жок жекелеген усыныстар децгсйшдс калыптасып отыр. Coi'niu, физикалык кубылыстарды жуйел1

турде компьютерщик модельдеу жумыстарыныц каркыны есептеу техникасын орта мектепке енпзу каркьшынап калым койды.

Жаца акпараттык технологияны Ka3Ípri бшм беру жуйесшщ кабылдауга каукарсыздыгы, мектептщ материалдык-техникалык базасы, лабораториялык, курал-жабдыктары, оку жэне эдгстемелж одебисттер1 Ka3ipri заман талаптарына сэйкес келмеуде.

Оеылайша, орта мектепте окытылатын физикалык кубылыстарды модельдеу yiniii компыотер;и пайдаланудыц opacan мол потенциалдык мумкш;пктер1 мен thíctí компыотерл1к модельдерд1 курастырып пайдалану о;истемссшщ жсткипкп дэрежеде калыптаспауы арасында ез Hieoiyin кутш турган карама-кайшылыктар пайда болды.

Ал, орта мектепте карастырылатын курдед1 физикалык кубылыстардьщ компьютерлж модельдерш курып, солардьщ непзище физиканы окытудыц жаца акпараттык технологиялык одктсмесш жасау, сойтш оку урдюшщ тшмдшгш арттыру кекейкест1 проблемага айналып отыр.

Осы проблеманы шешу жолдарын табу жэне жогарыда келпртген киындыктар мен кайшылыктарды жою "Компыотерлж модельдеудщ непзвде мектеп физикасын окытудьщ одктемесг' такырыбын тандап алуга непз болды.

Зерттеудщ максаты - жалпыга б i рдей бшм беретш мектеп физика курсын компыотерлж модельдеу непзшде окытудыц одютемесш жасау жэне оку ypflicine енпзу.

Зерттеу нысанасы - жалпы бшм беретш орта мектепте физиканы окыту ypflici.

Зерттеу noiii - мектеп физика курсыньщ "Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларын компыотерлж модельдеудщ нспзшде окыту о;пстсмесь

Зерттеудщ гылыми болжамы. Егер атомдык жэне ядролык физика кубылыстарыньщ компыотерлж модельдер1 жасалып, солардыц иепзшдс физиканы окытудыц жетодцршген жаца акпараттык технологиялык одтстемеа оку yp/ucinc енпзшее, онда окушылардыц дербес танымдык белсендшп артады, оларды кызыктыра opi дамыта окытудыц колайлы жагдайлары туып, физикадан бершепи бшмнщ сапасы жогарылайды, coirrin пэншц нрактикалык, теориялык жэне дуниетанымдык куаты терец ашылады.

Зерттеу мшдеттерк

- мектепте компыотсрд1 колданудыц Ka3ipri кушн аныктау;

- таным процестерпще колданылатын эр турл1 модельдерге жалпы сипаттама беру, олардыц арасындагы жуйелж байланыстарын ашу;

- физиканы окыту о;йстемесшдеп компыотерлж модельдеудщ алатын орны мен ролш аныктау;

- физиканы компыотерлЬс модельдеу непзшде окытудьщ эдютемелж жуйесш жасау жэне оньщ дидактикалык, психологиялык, уйымдастырушылык ерекшелЬсгерш аныцтау;

- физиканы окыту урдюше усынылган жаца акпараттык эдютсмелж жуйенщ тшмдшшн эксперимент жузшде тексеру.

Зерттеудщ эдоснамалык, непзше: олемнщ гылыми бейнеа жешндеп жэне таным процес! жайлы философиялык тужырымдар мен кагидалар; жалпы гылыми жуйелинк амалдары; жеке гылыми амалдар; К,азакстан Республикасыньщ "Бипм туралы" Зацы; "Бипм" мемлекегпк багдарламасы; К,азакстан Республикасы Президентшщ "К,азакстан -2030. Барлык, казакстандыктардьщ есш-еркендеу1, каушаздш жэне эл-аукатыньщ артуы" атты жодцауы, алыс-жакын шетелдердщ алдыцгы катарлы педагоггары мен психологтарыньщ, эдюкер-галымдарынын, зсрттсу мэселесше катысты ¡ргел1 ецбектерц К,Р 2015 жылга дешнп бипм бсругц дамыту тужырымдамасы жэне бшм беру саласына байланысты баска да гылыми непзделш жасалган кужаттар алынды.

Зерттеудщ теориялык непзше диалектикалык таным теориясы; бшм мазмуны курылымыньщ жеке тулга курылымына сэйкеспк теориясы; окушыларды каракет устшде дамыту теориясы; жеке тулганьщ ойлау кабшстш сатылы турде калыптастыру сиякты педагогикалык-психологиялык теориялар алынды.

Зерттеудщ жетекчи идеясы. Окушылардыц жас срекшслпсгершс сай келетш жаца дуниетанымдык гылыми одктсрд1 колдана отырып, олардьщ акыл-ойын каракет устшде дамытуга багытгалган окытудыц компыотерлж модельдеуге непзделген о;истсмсл!к жуйесш жасау аркылы окушы бойында дунисшц шынайы физикалык кершюш калыптастыруга болады.

Диссертациялык жумыстыц м1ндеттер1 мен максатын жузеге асыру ушш мынадай зерттеу эд1стер1 колданылды:

- зерттеу такырыбына байланысты философиялык, психологиялык, педагогикалык, гуцстсмслж эдебиеттерге теориялык талдау жасау;

- автореферат, диссертация, монографиялармен танысып, осы багытта ¿стслгсн жумыстарды саралау;

- мектептеп оку урддсш бакылау, алдыцгы катарлы мектеп ок,ытушыларыиыц озык тэж1рибелерш жинактап талдау жасау;

- мектепте авторлык сабактар журпзу;

- окушылармен сауалнамалар отизу;

педагогикалык эксперимент журпзу жэне нэтижелерш корытындылап оццеу.

Зерттеудщ гылыми жацалыгы

- физиканы окыту одктсмесшдсп компьютерл1к модельдеудщ алатын орны мен ре;п аныкталды;

"Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларындагы кубылыстар мен пропестсрдщ компыотерлж модельдер1 жасалды;

- компыотерлж модсльдердщ непзшде осы тарауды окытудыц багдарламалык эдютсмеа жасалды жэне ол оку урд1сше снпзшдь

Зерттеудщ теориялык кундылыгы зерттеу непзше алынган эр турл1 одюпамалык децгейлердеп теориялар мен гылыми кагидалардьщ физиканы окытудыц жацадан жасалган акпараттык технологиялык эдютемссшде езара жуйелж байланыска тусу1мсн аныкталады.

Зерттеудш практикалык кудылыгы орта мектепте физиканы окыту о;нстемесш жаца акпараттык технология непзшде жетщцрумен, "Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларындагы физикалык кубылыстардыц компыотерлж модсльдерш курумен, казак тишщеп компыотерлж багдарламаларымен, электрондык окулыктардыц жасалуымен, оларды оку-тэрбие урд1сше енпзумен сипатталады.

Зерттеу нэтижелершщ дэйектшп мен сешмдшп зерттсудщ жалпы эд1снамалык тосишпц гылыми дурыс тацдалуы аркылы; педагогикалык экспериментте кол жеткен сапалык корсетгаштер аркылы; мектеп практикасыпа енпзшш, жаппай колдау табуы аркылы; алынган нотижелердщ эр турл1 гылыми-теориялык, гылыми-практикалык конференциялар мен семинарларда талкыланып, макулдануы аркылы камтамасыз етицц.

К,оргауга томендегщей кагидалар усынылады:

- физиканы окыту эдютемесшдеп компыотерлж модельдеудщ алатын орны мен рел1;

"Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларындагы кубылыстар мен процестердщ компыотерлж модельдер1;

- компьютерщик модельдердщ непзшде тарауларды окытудыц пдютсмесд жэне оку урд1сше енпзшу1.

Зерттеудщ непзп кезецдерь Зерттеу уш кезецге сэйкес журпзивд.

Алгашкы кезецде (1997-1998 жылдар) педагогикалык-психологиялык, одютсмслж эдебиеттерге жэне котериип отырган мэселеге катысты баска да кужштарга талдау жасалды жэне максатка сай моселслер;и шешу жешнде теориялык зерттеу жургЫл/и. Казак мектептершдеп физиканыц окытылу сапасы, окушылардыц бипм1 мен оны колдану дагдылары тсксершп, зерттеу жумысыныц 11011311 багыгтары белплещц. Педагогикалык эксперимент журпзуге база дайындалып, окушылармен, устаздармен, о/пскерлср жэне оку-агарту кызметкерлер1мен эцпмелесу жэне сурак-жауап жумыстары журпзщдь Зерттеуге кажегп багдарламалык, эдютемслж куралдар кешепшщ угымдар аукымы айкындалды, багдарламалык куралдардыц тшмдшнш арттырудыц педагогикалык эд1стер1 карастырылды.

Екшш! кезецде (1998-2000 жылдар) жумыс барысыпда курылган жаца акпараттык багдарламаларга койылгап педагогикалык талаптардыц

¿с жузшде дурыс орындалуы тексершп, зерттеу жумысыньщ непздер! жетищрищ; "Атомдык физика" атты колданбалы багдарламалар пакетш (К,БП) куру жузеге асырылды, сейтш, атомдык жэне ядролык физиканы мсктсптс компыотср;ик модельдеу непзшде окытудыц суцстемеа калыптастырылды.

Ушпшп кезевде (2000-2004 жылдар) жасалган "Атомдык физика" атты колданбалы багдарламалар пакетшщ тшмдиип практика жузшде зсрттслш, эксперимент нэтижелер1 тсксеривд; багдарламалык куралдар жэне олардьщ непз1нде кке асырылган окыту эдктемеа жетиццрипп, тузету жумыстары журпзицц. Алынган машметтер талданып, б!р жуйеге туарицу. Зерттеу нэтижелер1 жуйелешп кестелерде бериш, тутас зерттеу бойынша корытынды жасалды.

Тэж1рибелж-зерттеу жумыстары Алматы каласыныц №123 кепсалалы мектеп гимназиясында; Алматы каласыныц №104, №147, №88-ип мектептершде; Алматы облысыньщ Талгар ауданындагы Туздыбастау ауылы №31 орта мектебшдс, Жамбыл облысыньщ Т.Рыскулов ауданындагы К,ызылшаруа орта мектебшде, Мерке ауданындагы №18, 48 казак орта мектептершде журпзицц.

Зерттеу нэтижелерш практикага енпзу. 1зденушшщ катысуымен жасалган "Атомдык физика" атты багдарламалар жуйеа Алматы каласындагы №123 кепсалалы мектеп гимназиясында жэне №104, №147, №88 мектептершде, Алматы облысыньщ Талгар ауданындагы Туздыбастау ауылыныц №31 орта мектебшде, Жамбыл облысыньщ Т.Рыскулов ауданындагы К,ызылшаруа орта мектебшде, Мерке ауданындагы №18, 48 казак орта мектептершщ оку урдюшде тексерийп, колданые табуда.

Зерттеу нэтижелерш сынактан отшзу. Дисссртациялык жумыстыд нспзп нэтижелер1 Абай атындагы К,азак улттык педагогикалык унинерситетшщ "Информатика жэне колданбалы математика" кафедрасыньщ гылыми семинарында, Абай атындагы Алматы Мемлекетпк Университетшщ 70-жылдыгына арналган Халыкаралык гылыми-эдютемелж конференциясында (Алматы, 1998ж.), К-И.Сотбасвтыц туганына 100 жыл толуына арналган Халыкаралык симпозиумында (Алматы, 1999ж.), "К,азакстанныц тэуелаздтне 10 жыл: нэтижслср! жэне болашагы" атты Халыкаралык гылыми конференциясында (Алматы, 2001 ж.), облыстык мугал1мдер бшмш жетициру институтыныц семинарында (Алматы, 2003 ж.), жогарыда аталган орта мектептердщ педагогикалык кецестершде (2001-2003 ж.ж.) баяндалды; басылым керген макалаларда керппс тапты.

Диссертациянын курылымдьщ мазмуны: юрюпеден, ей тараудан, зерпеудщ непзп тужырымдары келиршген корытындьщан, саны 156 болатын зерттеу барысында иайдаланылган эдебиеттер т1з1мшен жэне косымшадан турады. Диссертациялык жумыста - 16-кесте; 13-сурег; 8-сулба; 5-диаграмма; 1 -график беритген.

Жумыстын непзп мазмуны

Юркгпе бол1мп1де зерттеу моселссппц кокейкестипп мен мацызы непзделген; жумыстыц максаты, нысанасы, пэш аныкталган; зерттеудщ мшдеттср1 мен болжамы айкындалган; эдкнамалык непз!, жетегаш идеясы, гылыми жацалыгы, практикалык мацыздылыгы, зерттеу эдютер1 мен непзп кезендер! ашылып корсетипеп; сбндай-ак коргауга усынылатын кагидалар, зерттеу журпзшген т1рек оку орындары, зерттеу нэтижелершщ дэлелд1п, зертгеу нэтижелерш сынакдан етюзу мен практикага сн;цру жолдары корсетип еп.

"Компьютер л ¡к модельдерд1 физиканы окыту происсшде колданудьщ гылыми-теориялык непздерГ' атты б1рппш тарауда алга койган мшдеттсрге сэйкес философиялык, педагогикалык, психологиялык жэне эд1стемел1К зерттеулерд1 талдаулар аркылы компьютерлж модельдер мен модельдсуд1 физиканы окыту урдюнще колданудьщ гылыми-теориялык непздср1 айкындалып, Ресейдеп жоне оз ел!м1здеп физиканы оку урд1анде компыотср;н пайдаланудыц каз1рп куй! зерттелдь

Физика гылымында модельдер мен модельдеудщ алатын орны зерттелш, олардыд физика нэшн окытудагы мацызы, p0лi жоне оны физика сабактарында колданудыц непзп багыттары карастырылады.

Оку-тэрбие урдкщдеп дидактикалык устанымдардыц 1пг1ис1г компыотерлж модсльдср/ц колдануда мацызды рол аткаратын непзп устанымдар айкындалады.

"Мектеп физика курсы» окытуда компьютерлш модельдеуда колдану эдостемесР' атты екпиш тарауда физиканы орта мектепте окытудыц максатына байланысты "Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларыныц мазмуны аныкталып, осы мазмунга сэйкес тарауларды компыотсрл1к модельдеудщ непзшде окытудыц багдарламалык-эдютемелж куралы жасалып жэне оны пайдаланып окытудыц о/цстемеа усынылады. Сонымен б1ргс педагогикалык эксперименттщ максаты мен мшдсттер1 ашылып, оны уйымдастыру жолдары жоне айкындау, ¡здену, калыптастырушы педагогикалык экспсрименттср;п ц корытындылары баяндалады.

Корытындыда жалпы жумыс мазмуны тиянакталып, зерттеу нэтижелер1 бойынша алынган непзп тужырымдар келпршген.

К,осымшада атомдык жэне ядролык кубылыстардыц багдарламалары, мупиимдер мен окушыларга бершген сауалнама сурактары, жазба жэне бакылау жумыстарыныц мэтпп пркелген.

Бупнп танда мектепте бипм бе руд] акпараттандырудыц болашагы когамдагы гылыми-техникалык прогрестщ каркынды даму урдюмен, бшмшц гылыми иптеграцияга умтылуымен, когамда жинакталып жэне унем1 есш отыратын акпарат колемшщ ортурлшпмен апыкталады.

Мектепте бшм беруд1 акпараттандыру элеумегпк, экономикалык, теориялык, практикалык сипаттагы тушцщ мэселелер^а шешуге жол

ашуда. Мше сондыктан, гылыми-техникалык прогресс жагдайында мектеп окушыларынан жогары Gúiíktí мамандар даярлау yuiiH жацаша окыту едютерш енпзу талабы алга койылуда.

Бул мосслелерд! шешудщ б1рден 6ip жолы — оку ypflicÍH компыотсрлсщцру. бйткеш болашак мамандардыд бойында акпараттык мэдениеттщ непздсрш калыптастыру - мектепте окушылардьщ компьютерде жумыс жасап, оны жаксы urepyiMCH тыгыз байланысты.

Жалпы 6úiím беретш мектептерде компьютерлещцругц жаппай енпзу npoycci окыту теориясы мен мектеп практикасы алдына жаца гылыми мэселслсрд1 койыл отыр. Осыган орай коптеген галымдар мен э/цскер мамандар компыотер/ц 6Liím беру жуйеанде сапалы api тшмд1 колдану максатында теориялык, жене эдктсмшпк зерттеулер журпзуде.

Зерттеушшер оку ypflici yuiiH арнайы жасалган не соган уйлеспршген педагогикалык багдарламалык куралдарды (ПБК,) окушьшардыц ic-эрекстш уйымдастырушы, Gipjiecc ic-эрекет етуге уйрступп окыту куралы деп танып, зерттеу объекпсш езгерту мен оны кайта корсету тек компьютер кемепмен оку урд1сшде гана icKe асырылуы мумкш деген тужырымга келдь

Оку YPfliciHfleri компьютердщ непзп mohí: "зерттеу обьекпсГ жэне "окыту куралы" турщдеп eid багытта карастырылады.

Булардыд алгашкысы бшмцц игеруд1, бшктшк пен дагдыны, компыотерлж сауаттылыкты мецгерущ карастырады. Ekíhuiící, компьютерден оку урдюшщ тшмдшгш арттыратын куатты окыту куралын коредь

Окытатын багдарламалар кернекшкп кушейтуге мумкпццк тугызып, оны жуйел1 турде api козгалыс устшдс керсетуге лайыкталып жасалса, онда окушы игеретш акпараттыд мазмуны терендеп, мандшп арта туседь

K,a3ipri замангы двдактикада корнекшк принцип! тек накты заттар мен олардыд кескшдершщ статикалык Tiperi рстшде гана смес, сонымен 6ipre оныд динамикалык модшп ретшде де туспццршсдь Сонымен, жаца акпараттык технологияга, корнскипккс непзделген жаца 6biÍMfli компьютер экраныдца козгалыста бсйнелеу аркылы уйрету мумкпадп окытудьщ дидактикасы мен одютемссшдс, соньщ ппшдс, ocipecc, физиканы окыту эдютемеанде жаца thímaí багыттарга жол ашады.

Оку ypfliciime физикалык завдар мен кубылыстарды тусшхдрудс модсльдсуд1 пайдалану ете тшмдд болып табылады. Модельдеу аркылы окытудыц гылымилыгы, корнеюлт, жуйелшп, белсендшп сиякты устанымдары жузеге асырылады. Сондай-ак, оку ерекетшщ э/дснамасы гылыми-зерттеу жумыстарыныц одюнамасымсн уштастырылады.

K,a3ipri уакытта мектеп курал-жабдыктары катарынан зиянды эсер ететш, курамында сынабы бар аспаитар алынып тасталды; сол секщц электрондык сеулс шогырынын, касисгш керсетуге арналган катодтык TyTÍKiiicjtcp де шыгарылмайды; куапы рентген туттн колдануга да

тыйым салынды. Осыньщ бэр1 сабак берудеп киындыктарды теревдете туседь

Дегенмен, кубылысты квзбен корш бакылауды еш нэрсе, титл, ец кызыкты эцпменщ ез1 алмастыра алмайтыны кепке мсшм. Материадды жалац свзбен баяндаганда окупгыларда зерттелш отырган кубылыс туралы дурыс та айкын тусш1к калыптаса бермейд1, ейткеш олар олп ' кубылысты уакыт агымындагы козгалыста бакылай алмайды. Бакылау мен тэж1рибе жок кезде кургак эцпме санага ауырлык туарш, белсещц ойлау каракетш тудырмайды. Ал, квзбен коргсп бейнелер окушыларга кубылыстыц зандылыгын оз бетшше зерделеуге, оньщ зандылыктарын "ашуга" непз бола алады.

Компыотерлж модельдср;и колдану окыту корпекшгпиц тшмдшгш арттырып, мектепте 'пкслей бакылауга бола бермейтш микрогаламга да коз тастауга мумкншк бсрс;и (ядроньщ ыдырауы), окушы денсаулыгына зиянды тож1рибслсргс жупнбей-ак (рентген сэулеа, уран ядросыныц болшу механизм^ ядролык реакция жэне т.б.), кейбф кубылыстарды (радиоактшгп ыдырау) айтарлыктай корней турде модельдейдк

К,аз1рп уакытта Гмздщ с;пм1здс де жэне ТМД аумагында да орта мектептерге арналган ор турл1 окыту багдарламаларын, соныц шнндс модельдеу багдарламаларын курастыру каркынды процеске айналып отыр. Мундай багдарламалардыц мынадай ерскшсл1ктср1 бар:

1. 1\аз1рг1 замангы ЭЕМ-шц турл^тусп жэне графикалык мумкпадктер1 кещнен колданылады.

2. Модельдеу багдарламалары окушыныц ЭЕМ-мен диалоггы режимде жумыс ютеуше ьщгайластырылган.

3. Окушы модельдеу багдарламаларымен жумыс кезшде дисплей экранынан карастырылатын объектшщ немесе кубылыстыц корней бейнесш козгалмалы сурет, эр турл! график, диаграмма, сулба туршде корш отырады.

4. Модельдеу багдарламасын орындау процесшде дисплей экранында жеткшкп молшерде мэтш пайда болады, ол окушыга багдарлама жумысыныц максаттары мен тэсщдер1 жоншде акпарат беред1 жэне жумысты окушыныц толык тэуелаздпт жагдайында, ягни ешкандай сырткы комеказ жоне баспа материалын пайдаланбай-ак аткаруына мумкш;ик тугызады. Эрипе, модельдеу багдарламасын окупила кажегп баска да баспа куралдарымен камтамасыз ету, багдарламаны сабак ур;псшде пайдаланудыц тшмдшгш арттыра туседь

Орта мсктсптщ физика курсында карастырылатын кубылыстарды компыотерл1к модельдеу - оз1ргпс б1ртутас жуйе репнде калыптаспаган, дэл1рек айтсак олар ол1 жекелеген модельдеу багдарламалары мен о,шстсмел1к материалдардыц Снр-б1р1пе байланыснаган жиынтыгы кушнде калии отыр. Мше сондыктан, модельдеуге байланысты мектептерд1 компыотерлещирудщ басгы мпщеттершщ б!р! — киын тараулар мен такырыптарды окытудыц жаца акпараттык технологиясын жасау, ягни

окытуды багдарламалык камтамасыз ету, багдарламалап окытудьщ непздемесш жасау жэне оны саналы жузеге асырудьщ тщцк жуйесшщ тшмд1 жолдарын карастыру. Алайда, багдарламалардыц оку тиццк жуйеа кос1би пайдаланушыларга гана арналган. Сондыктан да, б1здщ ойымызша, (Ьизиканы окытудьщ тшмдипгш арттыру жолдарыныц б1р! -компьютерде жасалган арнайы багдарламалар кешенш, ягни колданбалы багдарламалык пакеттерд1 пайдалану болып табылады.

Осыган байланысты жалпы бшм берстш орта мсктептщ 11-сынып физика курсындагы "Атомдык физика" жэне "Атом ядросыньщ физикасы" тарауларындагы кубылыстар мен процестерге компьютерд1 пайдаланып окыту ушш колданбалы багдарламалар пакетш (К.БП) жасактадык-

Усынылып отырган К,БП-мен жумыс жасаган кезде окушылар компыотердщ мультимедиалык куралдарын барынша тшмцц пайдалануга мумкшдж алады, ал экранда теориялык материалдармен катар иллюстрациялык бейнелер, диаграммалар жэне кубылыстыд динамикасын коре/ц.

Теменде б1здщ усынып отырган К,БП-тщ кыскаша суреттемее1 1-кестеде бершген. Ол непзшсн мынадай мэз1рден турады:

1-кесте. "Атомдык физика" атты колданбалы багдарламалар паксть

Файл Кванттык. физика Атомдык. физика Атом ядросынын физикасы Тест Аныктама

Шыгу 1. Фотоэффект кубылысы 2. Рентген соулес! 1. Резерфорд тож|рибеа 2. Сутеп спектр1 3. Бор постулаттары 4 Лазер 1. а,р,7 - соуле шыгару 2. Ядролык реакция 3. Тпбект1 реакция 4. Ядролык реактор 5. Термоядролык реакция 6. Нейтронныц ашылуы 7. Уран ядросыныц болшу1

Бул пакет 13 окытушы жэне бакылаушы (тест) багдарламалардан турады. Окытушы багдарламалар тараудыд непзп физикалык кубылыстарын камтитын динамикалы компьютерлЬс модельдерден турады. К,арастырылып отырган физикалык кубылыстардыц барлыгы да мультимедиалык бейнеде корсстшедг

Ал, бакылаушы багдарламалар окушылардьщ бшмш жедел турде тексеруге арналган. Багдарламада карастырылган теориялар мен кубылыстар бойынша уш децгейден туратын 50 сурак камтылган. Эрб1р суракка 4 варианттан туратын жауап жазылган, окушы осылардыд шгшсн дурысын таддауы керек. Окушы мен ЭЕМ арасындагы диалог басынан аягына дейш компьютер жадына жазылып отырады, барлык суракка жауап берш болганнан кешн окушыныд аты-жош, сыныбы, алган багасы дисплей экранына бершсдь Мунда, эрб1р суракка бершген дурыс жауап б1р балл ден ссептелш, осы балдардыц косыпдысы окушы

бшмшщ корсеткшн ретшде алынады. Тест нэтижелершщ салыстырмалы корсетюип темендеп формуламен аныкдалады:

мундагы, К^ - орташа игеру коэффициент^ Тс - жалпы тапсырмалар саны, Дж - дурыс жауаптар саны.

Багалау окушы бипкп мен ¡скерлтн тексерудщ эмбебап о;ца -статистикалык од ¡с иепзшде тагайындалган керсетиш аркылы багаланады, ягни

егер, 80%<К<100% болса, "оте жаксы", егер, 60%<К<79% болса, "жаксы", егер, 40%<К<59% болса, "канагаттанарлык", егер, К<39% болса, "канагаттанарлыксыз".

Колданылган окыту эд1стемесшщ тшмдипп томендеп белгшер бойынша:

1. Окытудагы практикалык ¡скерлж пен дагдыга уйрету;п багалау;

2. Оку улгер1мшщ корсстюшшщ жогарылауын багалау аркылы аныкталды.

Мугал1мшц окушы бипмпг компьютер аркылы багалауы уакытты тшмд1 пайдалануга, унемдеуге мумкшдж тугызады. Компьютер аркылы окушылардыц жауаптары толык багаланады.

Сурактарга жауап беру ушш окушы клавиатурадан дурыс жауапты таодап алып, кажегп клавишаны басуы жеткшкть Корсетшген клавшладан баскасын баскан жагдайда машина жауапты кабылдамайды, компьютер тарапынан дыбыс сигналы бершедг

Сонымен катар, аныктама бол1мшде: физикалык формулалар, туракты шамалардыц физикалык кестелер1 жоне накты теорияларды ашкап галымдардыц ом1рбаяны мен ецбеп туралы толык маглумат алуга болады.

Пакетте бершген багдарламалардыц кепншип "орташа" дайындыгы бар окушыныц бшм денгсйше койылатын талаптарга сэйкес келедь Сонымен б1рге, кейб1р багдарламаларда орта мектсггпц достурл1 физика курсына гармеген моселелер де козгалады.

Пакстге оныц курамына ю'ретш эрб1р багдарламага туйш;нк тусппкчсме бар. Бул мупгпмге сабактыц окыту кезецдер1 мен уйымдастыру формасына орай аталмыш такырып бойынша багдарламалык куралдарды тандап алуга мумкщщк бередь Пакет кецейту мумкшдМ ескерипен. Багдарламаларды ¡ске асыру тш: Бе1рь

Багдарламалар сдоучр илжпел1 курылымнан турады, сондыктан пакетгеп 61р багдарламаныц 031 эр тур.!п педагогикалык мшдеттерд! шешуге уйткы бола алады. Ол, окытушы койган сабак максатына орай, окытудыц эр турл! кезецдср1 мен модельдершде пайдаланылуы мумкш: мысалы, жаца материалды туспвдруде, демонстрация жасауда, отшген

материалды кайталауда, даралап окыту режим шде, аньщтамалык. деректер беруде, окушылардьщ бшмше бакылау жасауда, мугатм мен окушыныц дайындыгына Т1рск конспектшер! ретшде кызмет аткдрады.

Жасалган багдарламалардьщ непзп артыкшылыктарына мыналар жатады:

а) моделыи пайдаланушы багдарламамен жумыс ютеудщ эр турл1 режимш тацдап ала алады;

э) модельдщ парамстрлж шектерш кед аукымды езгертуге ыкпал етедь

К,БП окушыларга атом курылысы туралы тусппктщ даму тарихын зерделеуге, экранда мектеп жагдайында жасап кору мумкш болмайтын экспсрименггерд1 кдйталап керсетуге, кубылыстыц уак,ыттык аукымын езгертуге, эксперимент етюзудщ параметрш жене шегш кец аукымды шекте алмастыруга, аспаптьщ шшс тсрегцрек "уциип", микроэлем децгсйшдсп кубылыстарды байкауга мумкшдок жасайды.

Жасалган К,БП жуйесп сабакты уйымдастыруда, окыту эдютемесш жетйцдруде физика 110111 мугшпмшщ ецбек ешмдипгш арттыруга мейлшше бешмделгсн.

Бул усынылып отырган К,БП жуйса мынадай гылыми жене эдютсмслж талаптарды:

- оку материалы мазмуныныц гылымньщ даму децгешне сэйкеспгш;

- окушылардьщ бипм, бишс, дагдысыньщ сатылап кетершушщ эр турл1 децгешн;

- жуйелшк пен сабактастык, б1р1здшк, б1ртп1деп курделещцру устанымдарынын, сакталуын;

- ом1рмен байланысын, окылатын материалдьщ практикалык маши, болмыстыц непзп кубылыстарын угынуга куштарлык тугызатын шыгармашылдык ой ецбеп дагдысын калыптастыру муктаждыгын;

- саралап жэне дербсс окытуга жагдай жасалуын;

- окушылардьщ гылыми ойлауын калыптастыруга кажстп икемдшк, максаттылык, утымдылык, сыншылдык, бешмделпптк сиякты сапалык касиетгерге умтылысын канагаттандырады.

Эксперимент™ журпзу эд1стемес1 жэне оны уйымдастыру жолдары

Зерттеудщ мацызды ксзслд педагогикалык эксперимент болып табылады. Экспсримаггпк жумыстар физика сабагында компыотсрлж модельдер;ц пайдаланып окыту э/истсмссшщ тшмдшгш практикада тексеру максатында ЖYPгiзiлдi.

Журпзшген педагогикалык эксперименттщ мшдеттерше мыналар юрдк

1. Физика сабакгарында компыотсрлж модсльдср;ц пайдалану мосслесшщ жагдайын зерттеу.

2. Эксперименткс катысушы физика мугал1мдершщ КМ-д1 пайдалану эдштемесш медгеру дэрежесш кадагалау.

3. Усынылып отырган эдктщ тшмдшгш аныктау. Ол ушш:

- физика сабактарында КМ-;н пайдалаиу о/цепиц сапасын аныктау максатында мугал^мдер меи окушылар арасында сауалнама жумысын отюзу;

- эксперимент™: жэне бакылау сыныптарындагы окушылардыц физикадан бийм сапасын, ¡скерлнл мен дагдысын салыстыру;

- эксперимент™ сыныптардагы физика сабактарында КМ-нщ тшмдшп мен эсерл! динамикасын арттыруды орныктыру;

- физика мугал1мдершщ сабак беру сапасы мен косштж шеберлтн жетш;пру.

Крйылган мшдеттерге сэйкес педагогикалык эксперимент айкындау, ¡здсну жэне калыптастыру атты упг кезевде ¡скс асырылды.

Эксперименттщ айкындау кезшде (1997-1998 ж.ж.) физика жэне информатика пондерш ир1кт1ру ¿скс асырылып, оку материалыньщ мазмунына жэне компыотерлж окытудьщ непзп нускауына тексерулер журпзицц.

Айкындау кезещн еиге белуге болады. Эксперименттщ б1ршнн бол1гшде: атомдык физиканыц непзп тушш болып есептелетш кубылыстар мен процестер ¡ржтелд1; зерттеу мэселесше катысты эдебиеттерге теориялык тургыда талдау жасалып, материалдар жинакталып енделд1; мектеп курсындагы физиканыц баска бол1мдерш окытуга арналган колданбалы багдарламалар пакет! мен окытупгы багдарламалары сараланды. Сондай-ак 1<,БП жасактау унпн ЭЕМ-ге туснпкп арнаулы багдарламалык т1л;п таццап алуга, оныц баска тщдерден артыкшылыгын аныктауга жэне онда жазылган багдарламаныц корнекшшне, динамикалыгына, карапайымдылыгына баса назар аударылды.

Екшгш болтнде: зерттеу болжамы калыптастырылды; окыту мазмуны талданып сарапталды; 11-сыныптыц "Атомдык физика" жэне "Атом ядросыныц физикасы" тарауларындагы непзп туйш болып есептелетш кубылыстар бойынша жеке-жеке КМ-дер жасалды.

Физика сабактарында КМ-нщ кажеттшп мен оларды пайдалану мумкшдпш аныктау ушш зерттеу мшдсттерше сэйкес 1здену педагогикалык эксперимент! (1998-2000 ж.ж.) жузеге асырылды.

1здену эксперимент! кезшде окушылардыц бшмд1 мецгеру дэрежесше КМ-дщ эсер1 тексершдь Эксперимента; Алматы каласыныц №104 мектсбшщ 11° сыныбыныц 27 окушысы катысты (физика мугал!м1 - зерттеу жумысыныц авторы). Эксперименттщ б1ршпп куш мугал!м "Альфа-, бета- жэне гамма сэуле шыгару" такырыбыныц материалын дэстурл1 баяндау од1<л бойынша тусш/прд]. Екшид куш окушыларга жазбаша орындауга 6 тапсырма дайындалып усьшылды. Усынылган 6 тапсырманыц киындык децгеш "орташа" дайындыгы бар окушыныц бинм децгейше койылатын талаптарга сэйкес келедь Тапсырманы орындап болганнан кейш мупипм окушылардыц жазба жумысын жипап

алды. Одан кешн мугал1м куш бурьш жасалган радиоактивп сэуле шыгару кубылысыныд KM-íh окушыларга усынды. Окушылар КМ-мен 10-минуттай оздср1 жумыс жасады. Осыдан кешн окушыларга алдында орындаган 6 тапсырманы кайтадан орындауга усынылды. Жазба жумысыньщ нотижса дурыс бершген жауап санымен багаланды.

Окушылардыц ей жазба жумысыныд нэтижелерш тексеру ушш Вилкоксон критеришн пайдаландык. Нэтиже 2-кестеде бершген.

2-кесте. Жазба жумыстарыныц нэтижесш статистикалык еццеу KepceTKiurrepi.

N X, Y, D,=Y¡- x¡ |D,| Ранг |DJ R¡ n (D¡ > 0, "+", D,< 0, Тбяк.

1 2 1 -1 1 7,5 -7,5 -

2 4 5 1 1 7,5 7,5 +

3 3 4 1 1 7,5 7,5 + 261

4 2 5 3 3 21,5 21,5 +

5 2 3 1 1 7,5 7,5 +

6 4 5 1 1 7,5 7,5 +

7 1 3 2 2 17 17 +

8 3 4 1 1 7,5 7,5 +

9 3 6 3 3 21,5 21,5 +

10 4 6 2 2 17 17 +

11 2 3 1 1 7,5 7,5 +

12 2 3 1 1 7,5 7,5 +

13 1 3 2 2 17 17 +

14 1 4 3 3 21,5 21,5 +

15 1 2 1 1 7,5 7,5 +

16 2 4 2 2 17 17 +

17 3 3 0 0 - - -

18 3 3 0 0 - - -

19 4 6 2 2 17 17 +

20 1 1 0 0 - - -

21 2 3 1 1 7,5 7,5 +

22 3 6 3 3 21,5 21,5 +

23 3 4 1 1 7,5 7,5 +

24 3 4 1 1 7,5 7,5 +

25 2 2 0 0 - - -

26 2 1 -1 1 7,5 -7,5 -

27 2 3 1 1 7,5 7,5 +

N - окушылар саны, X¡ - окушылардыц №1 жазба жумысындагы дурыс жауаптарыныц саны, Y¡ - окушылардыц №2 жазба жумысындагы дурыс жауаптарыныц саны, D¡ - №1, 2 жазба жумыстарындагы дурыс жауаптар o^rcpicinin абсолюгпк мэш.

Ты,, = 7,5+7,5 + 21,5 + 7,5 + 7,5+17 + 7,5 + 21,5 + 17 + 7,5 + 7,5 + 17+21,5 + 7,5 + 17+17 + 7,5 + 21,5 + 7,5 + 7,5 + 7,5 = 261.

Б1здщ жагдайымызда п=21 болгандыктан (п>20), б1ржак,ты критерий ушш а=0,05, ха=-1,64.

Wа жэне Wa.] критерийшщ статистикалык шск'п мэндер1 томендеп формуламен есептеледк

,, Г^ 1ф+1)(2п + 1) ;(/ +

4 V 24 2

= 2Н21 + » Щ& + т2.21 + 1) _ 21(21 + 1) _32 = 162,68.

4 V 24 '""2

Осы мощи 2-рет етизшгсн жазба жумыстарынын, нэтижесщде алган (Тсак.) критерийшщ статистикалык, мэшмен салыстырамыз. Сонда ТбаК'>^а.1 (261 > 162,68), нелдак гипотеза Но'.О^О орындалмай, балама болжам Н|: D¡ > 0 кабылданады.

Шенймд! кабылдау ережесше сэйкес нолддк болжамнан ауытку децтейшщ сешмдшп 95% жогары. КМ физика пэш бойынша окушылардьщ битда мецгеру сапасы мен дсцгейш котеруге жагымды ыкпал жасайтынын корсетл.

Эксперимент™ зерттеудщ калыптастыру кезещнде (2000-2004 ж.ж.) гылыми болжамдагы непзп кагиданьщ дурыстыгы тож1рибеде тексервдц; усынылып отырган одютемсшц барлык элсменттер1 мен алынган нотижелер! статистикалык ендеуден отш, талдаулар жасалынды.

Экснсрименттж жумыстардыц барыеында усынылып отырган болжамньщ дурыстыгын тексеру максатында физикалык кубылыстардыц КМ-ш жаеау, физика есептерш шыгаруга ЭЕМ-Д1 пайдалану, физика сабагында КМ-;и пайдаланудьщ кешещд одктемеа жузеге асырылды. Сондай-ак, зерттеу болжамын тексеру нетижелер1 бойынша 11-сыныпта "Атомдык физика" жоне "Атом ядросыньщ физикасы" тарауларына КМ-д! пайдаланып окытудыц о/пстемслж ерекшел1ктср1 айкындалып практикалык усыныстар мен нускаулар жасадды. К,алыптастыру экспериментш журпзу ушш зерттеу топтары тандап алынды (3-кесте).

3-кесте. Калыптастыру экспериментше катыскан сыныптар, окушылар жэне мугашмдср саны (2002-2003 оку жылы).

Мектсп Сыныптар сапы Окушылар саны Мугалгм саны

эксп. бакылау эксп. бакылау

№123 мектеп -гимназия 1 (11") 2(1Г') 26 24+26 1

№147 мектеп-гимназия 1 (Щ 1 (И") 23 27 1

№104 орта мектеп 1 (11") 1 (И") 28 27 2

№88 орта мектеп 1 (11) - 26 - 1

№31 орта мектсп 1 (П") 1 (И") 27 25 1

№18 орта мектсп 1 (11а) 1 (11б) 28 26 2

№48 орта мектсп 1 (11") 1 (11") 27 29 2

Кызылшаруа орта мектеб1 1 (11") 1 (11") 27 26 1

Барлыгы X 8 212 Г 210 11

Экспериментах сыныптардагы сабак,тар арнайы жасаган одктсме непзвде КМ аркылы журпзшдь Бакылау сыныптарындагы сабактар дэстурл! одютсмелер жагдайында журпзщщ.

"Атомдык физика" тарауын окыту аякталганнан кешн, эксперимент™ жэне бакылаушы сыныптарда окушьитардыц бшмш, бипктипгш, дагдысын аныктау максатында бакылау журпзивд.

Орындауга тапсырмалар бсршд!, орындау анализ! жэне бага былай Койылды:

- бшед!, орындай алады, игерген — 1 балл;

- бшмсй;п, орындай алмайды, игермеген — 0 балл;

- жартылай бше/и, жартылай орындай алады, жартылай игерген - 0,5 балл.

Тапсырманы цифрлык багалауыныц элементтер! бар бшм мен бшктипкп тексеретш классификатор курастырылды (4-кесте).

4-кесте. Окушылардьщ бшм мен бiлiктiлiгiнiц классификаторы.

Окушылар Окушылардыц бшм мен бшктшп

Эксперимент-пк сынып Бакылау сыныбы

саны №123, II6 №147, 11" №88, 11 №123, 11а №147, 11" №31, 11

1 1 1 1 1 0,5 0,5

2 1 1 0,5 1 0,5 1

3 1 0,5 I 1 0,5

4 0,5 1 0,5 1 0,5 1

5 1 1 1 1 1 0

6 1 0,5 1 1 0,5 1

7 1 1 0,5 0,5 1 0,5

8 1 1 1 0,5 1 1

9 0,5 1 1 0,5 1

10 1 0,5 0,5 1 0,5 0,5

11 1 1 1 1 1 1

12 0,5 1 0,5 1 0,5 1

13 0 1 1 0,5 1 0

14 1 0,5 1 1 1 1

15 1 1 1 1 0,5 1

16 1 0,5 0 0,5 1 0,5

17 1 1 1 0,5 0,5 1

18 1 1 0,5 1 1 1

19 1 0,5 1 0,5 1 1

20 0,5 1 1 1 1 0,5

21 1 1 0,5 1 0,5 1

22 1 0,5 1 0,5 0,5 0,5

23 1 1 1 1 1 0

24 1 1 1 0,5

25 1 0,5 1 1

26 0,5 1 0,5

27 0,5

А, 22,5 19,5 21 18,5 20 18

АУЫ, 0,87 0,84 0,8 0,77 0,74 0,72

8p6ip графаныд корытындысын коса отырып сыныптардагы орта бшм децгеш К-ны табамыз:

Кэксп.=[£(л,/лд]/3 = 0,836

/=I

Кбак = [Х(/<,/^,.)]/3 = 0)743

мундагы: А; - сынып окушыларыныц жинаган балы, Ni - окушылар саны, К - сынып окушыларыныц орта 6LniM децгеш.

Бакылау жумысыныц нэтижелершен мынадай корытынды жасай аламыз: физика сабактарында KM-;ii пайдалану окытудыц мацызды куралы болып табылады. Осы болжамныц дурыстыгын тексеру yuiin, экспсримснптк жэне бакылау сынып окушыларыныц тарау бойынша алган бипмдерппц тсрещцгш, 6epiKTirin, олардыц практикалык бшктершш, сапасын багалау уннн отизшген корытынды бакылау жумысыныц нэтижелер1 тадцанды.

Бакылау жумысында бершген тапсырмалар окушылардыц матери ал ды мецгерудеп Giiiiwi мен практикалык бшкгершщ уш децгейш айкындауга мумкшдйс бердг 1-децгей (томенп), окушы тек жеке формулаларды пайдаланып ccenreyju орындайды, 6ipaK есептеу кезшде шалдардыц пзбектшп рстаз жоне жалпы ic-эрекеттщ аткарылуы саналы гурде емес. 2-децгей (орташа), окушылардыц мецгерген бшмппц жиыны эолып табылатын зацдар мен формулалар дурыс орындалганымен, элардыц орындалу пзбектшт peTci3, сэйкес ic-эрекеттердщ кажетп децгеш де саналы емес. 3-децгсй (жогары), окушыныц кубылыстар мен ipouecTcpji сипаттайтын зацдар мен формулаларды дурыс толык эрындауымсн, олардыц орындалуыныц Т1збеп ез мэшнде шластырылуымен, соган байланысты олардыц тшмдшпмен, ic-орекегпц :олык жэне саналы турде орындалуымен айкындалды.

Окушылардыц корытынды бакылау жумысыныц нэтижелерш, хлардыц бершген тапсырманы орындауда алган багаларыныц санына сарай 4-категорияга болдпе 1-категория - канагаттанарлыксыз "2"; II-сатегория - канагаттанарлык "3"; III-категория — жаксы "4"; IV-сатегория - оте жаксы "5".

I-категорияга бершген тапсырмаларды орындай алмаган, II, III, IV-сатегорияларга биим мен бидктйпктщ мецгеру децгейлерше койылган ,2,3-дснгейлерге сэйкес келетш окушылар жатады.

Экспсрименгпк жэне бакылау сыныптарына етазшген бакылау кумыстарыпыц нэтижесш салыстыруда ipiicrey шамаларымен 6ipre, бшм ieii бшктшктщ кандай да болмасын элементтерш мецгертудщ сапасын ¡елтеуд] нспздеу максатында тэуелаз ipiKTey yniin параметрлж емес, у}

(хи-квадрат) критерий eflici пайдаланылды. Бул ojucTi тавдап алганда келеа шарттар ескершдк 1) ей ipiicrey (выборка) де кездейсок; 2) ipiicrey тэуслаз, epöip ipiicrey Myuiejicpi 6ip-6ipiHe Toyejici3; 3) елшеу шкаласы öipiicme категориялардыц аталу шкаласынан аспайды.

0лшеу шкаласындагы категориялардыц саныныц аздыгына байланысты (4-категория), эксперимент барысында алынган мэндер 2 хС кесте тур1нде жазылатын жагдайлар угшн алынган б1ржакты х2 (хи-квадрат) критерийш пайдаланамыз. Б1здщ жагдайымызда С = 4 болгандыктан, кесте 2x4 турде болады. Экспериментпк жэне бакылау сыныптарындагы бакылау жумысыныц нэтижелерш 2x4 кесте турпще жазамыз (5-кесте).

5-кесте. Педагогикалык эксперимент нотижссш статистикалык ендеу

KepceTKimTepi.

Окушылар саны Категориялар Т

к,анагат-сыз "2" канагат-к. "3" жак.сы «4" оте жаксы "5"

п,=212 (эксп. сынып) 0„=5 0,2=68 О, ,= 112 Он=27 9,47

пг=210 (бак. сынып) 021=6 022=97 02,=84 Ог4=23

N=ni+n2= =422 o„+o2,=ii 0,2+022=165 Оп+021=196 0,4+024=50

Келпртген кестедеп м<шмсттсрд1 колданып пол/ик болжамды тскссрсм1з. Ол yuiin статистикадагы мына формуланы колданамыз:

т_ 1 ^(»,о2,-»,о„); (1)

мундагы Он жэне 02; (i=l,2,3,4) экспериментпк жэне бакылау сыныптарындагы бакылау жумысыныц корытындысындагы 1,11,III,IV категорияларга сэйкес келетш окушылардыц саны. П] - эксперимснгпк сыныптардагы окушылар саны, п2 - бакылау сыиыптардагы окушылар саны, Т — эксперимент нэтижесшщ непзвде алынган критсрийдщ статистикалык Moni.

Категориялардыц саны С=4 eKeHin ескерсек, (1) формула мына турге кследк

(п,02,-/>20„)2 = 1 О,.+<Э„ я, и.

¿("А,

-"Л,У

о1|+о,, о12 + о22 о„+оц 0,4+0«

Эксперимент барысында алынган корытындыны (2) формулага сойып, критсрийдщ статистикалык мэшн ессптсйм1з.

1

212-210

(212-6-210-5)2 | (212-97 - 210-68)2 | (212-84 - 210-112); |

(212-23-210-27)2 23 + 27

5 + 6

= 9,47

97 + 6

84 + 12

Т

Г ксстесшс сэйкес децгсйдсп мэндиик а=0,05 жэне еркшдж горежесшщ саны у=С-1=4-1=3 болганда, статистикалык; критсрийдщ леюп мэш Т :%1а =7,815 болады.

Осы мощц (Ткрит) экспериментпк нотижешц непзшде алынган (Тс,ак) сритеришшц статистикалык мошмен салыстырамыз. Сонда Т(-,ак > Ткрнт 9,47>7,815) нелднс гипотеза Н(): р!<р2 орындалмай, балама болжам Н^ :>1>Р2 кабылданады. Будан б1здщ усынып отырган од1стсмсл!к жуйсм1з;и )КУ ур;исше кещнен колдануга болады. Б1здщ жасаган компыотсрлж ,годсльдср1м1з физика пэш бойынша окушылардыц бшмшщ сапасы мен [ецгешн котеруге жагымды ыкпал жасайды (6-кесте).

>-кесте. Окушылардыц алган бшмдершщ мецгер1лу дсцгеш.

№ Денгей Бакылау тобы 210 окушы Эксперимент тобы 212 окушы

эксп. дейш эксп. кейш эксн. дешн эксп. кейш

1 жогары 10,95 % 10,95 % 11,3 % 12,74 %

2 орта 38,1 % 40 % 37,3 % 52,83 %

3 томен 50,95 % 49,05 % 51,4 % 34,43 %

60% 50% 40% 30%

г

■ жогары П орта темен

20% 10% 0%

I ' И к : -1 к

I I I I

X и

X и

2

■Г "-*•

Бакылзу тобы Эксперимент тобы 210ок.ушы 212ок.уши

1-диаграмма. Окушылардыц бинм сапасыньщ салыстырмалы корссткпш.

КМ-;ц пайдаланудагы б1здщ байкауларымыз керсеткендей, компыотердщ комеп аркылы керсетшген тэж1рибелер окушылардыц сабак устшдеп жумысыныц белеендипгш арттырды.

Окушылардыц сабакдагы белссндиппне окытудыц корнекшптн анагурлым кобейте отырып кол жетгазуге болады. Компыотерлж модельдердщ кемепмен демонстрациялык, тэж1рибслсрд! корнем турде керсете отырын, мугал1м окушылардыц назарын отш отырган такырыпты терец туешуге аударады. Демек, окушылардыц назары окытудыц кернекЫгш тшмд1 турде жогарылатумен тжелей байланыеты. Окылып отырган такырыпка окушылардыц зейппшц езгеруще (жогарылауы немесе томендеушс) карай, модельдердщ тшмдшп туралы корытынды жасай аламыз.

Теменде экспериментик жэне бакылау сыныптарындагы окушылар зешш децгейшщ озгеру1 томендс 11 графикте келттрипен. Онда бакылау эксперимент! кезшде "Фотоэффект" такырыбы тандап алынды. Эксперимент!тк сыныптарда тэж1рибен1ц КМ керсетшген, ал бакылау сыныбында керсетшген жок.

Окушылар зешнш иркеу ушш оныц еырткы кершюш бакылау эдк1 пайдаланылды. Эксперименттщ бул кезецше мектептердщ психологтары катыстырылды. Мектеп психологтарыныц байкауынша, мугал1м оку материалын туспццрген кезде окушылардыц зешш кобшесс сырттай багытталган болып келедк Ол окушылардыц бет бейнесшде, еырткы к:-эрекетшде оцай байкалады. Мундай зейш коюдыц еырткы корице! коз айырмай карау, тындау, артык кимыл-козгалыстардыц токтауы болып

габылады. Мугал1мшц сезшс осылайша назар аударып, кецш койган жушыларды зсйш;и деп есептейм1з. Минут сайын белсещц жупгылардыц санын белгшей отырып жэне де сыныптагы сабактыц дазмуны мен турш, немесе КМ-дщ мазмунын т1ркеу аркылы сыныптьщ калпы зейшдиип жошнде акпаратты алуга болады. Сойтш, тшст1 кайта эццеуден кейш сабак, устшдеп №147 мектеп окушыларыныц зейшшщ данамикасыныц графип курылды (1-график).

Абсцисса ес1 бойында уакыт, ал ордината ес1 бойында зешщц 1Кушылар саны (сабакка катысып отырган окушылар санына % юйынша) керсетшген. Графиктен байкагандай, ек1 сыныпта да сабактыц 1асталуы б1рдей отп. Алгашкы 10 минут аякталар кезде, зешндинк 1ршама темендеген. Эксперименттж сыныптарда КМ-мен жумыс жасау 'асталганда окушылар зейшппц б1рден артканы, ал бакылау ыныптарында муга;пм тэж1рибеш ауызша тусш/пргенде олардыц зейш ого децгеш томендегеш байкалады. КМ-мен жумыс жасау барысы, рафик корсетш отыргандай, окушыдардыц 89% зейш коюымен ипатталады. Эксперименттж сыныптарда окушылардыц толык зейш ,оюы тек кана КМ-мсн жумыс жасау ксзшде гана емес, сондай-ак абактыц калган уакытында да сакталган. Бакылау сыныптарында абактыц калган бол1п окушылардыц 78% зейш коюы калпында откен. [емек, КМ окушылардыц етш отырган такырыпты мецгеру сапасына :агымды эсер егп деген тужырым жасаймыз.

Танымдык кызыгушылыкты багалау ушш №147, №123 мектептерщщ 1-сынып окушыларына "Атом ядросыныц физикасы" тарауын окып олганнан кейш, тараудагы непзп сурактарды айкындайтын шагын цпмелер, ягни, кубылыстардыц тусшжтемесш жазып беру усынылды. »купгыларлыц жазган эцпмелершщ талдауы оларды КМ-;п пайдалана

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 о

- ■ - - ---------------- -- - -►

1 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 I, МИН

Эксперимент тобы Бакылау тобы

1-график. Окушылар зешш дсцгейшщ озгеруь

отырып туспццршген материал бойынша кептеген сурактар кызыктыратындыгын корсета.

Бакылау жэне экспериментах сыныптардагы окушылардыц жазган эцпмслсрш тадцаудан ксйш мынадай тужырым жасалды: ец кызыкты жэне танымдык эцпмелер эксперимепгпк сыныптарда байкалды, сейтш сабактарда КМ-Д1 пайдалану окушылардыц танымдык кызыгушылыктарын туракты турде арттырады.

Сейтш, физика сабактарында КМ-;д пайдалану окушылардыц танымдык кызыгушылыгын арттыруга ссптпш типзед1 жэне оку материалын тусшш кабылдауга, бшмш жаксартуга эсер етед1 деген корытынды жасауга мумщщцк бередь

Педагогикалык эксперимент керсеткендей, эксперимента сыныптардыц бипм децгеш бакылау сыныптарына Караганда анагурлым жогары болып шыкты.

Педагогикалык эксперимент бойынша акпаратты жинактай келе, мынаны атап о1утм1з керек:

а) жасакталган КМ-дер жалпы бшм беретш орта мсктсгтц окушылары ушш кол жетерлк;

э) жасакталган КМ-Д1 колданудыц эдютемеЫ окушылардын бшктийп мен бипм сапасын, олардыц физиканы окуга деген кызыгушылыктарын арттыруга мумющцк тугызады.

Зерттеу барысында теориялык эр! практикалык мацызы бар томендепдей нэтижелер алынып, тужырымдар жасалды.

1. Орта мектеп физикасын окытуга лайыкталган атомдык жоне ядролык кубылыстардьщ компыотерлж модсльдср! гылыми тургыдан (философиялык, психологиялык, дидактикалык кырларынан) нспздслдк

2. Физикалык кубылыстардьщ компьютерлж модсльдсрш (ФК.КМ) курып, оны оку урдкшде пайдаланудыц эдктемслж жуйса жасалды.

3. ФК,КМ-ш мектепте пайдалану оку урдюшщ тшмдипгш арттырады; отшетш материалдыц кернекингш камтамасыз сте;д; окушылардыц бипм сапасы мен юкерлйстерш, танымдык кызыгушылыгы мен ой-ор1СШ жетиццред1; олардыц гылыми таным э/ца ретшдсп модельдеу туралы туешжтерш ксцейтедь Ол уппп ФК.КМ, б1ршшщен, дидактика устанымдарын, екшшщен, (¡)изиканы окыту суцстсмесппц озш;цк срекшынктерш, ушшшщен, озгеше окыту куралы ретшдеп ЭЕМ касиеттерш жаца сапалык децгейге кетсрстш б1ртутас дидактикалык жуйе болуга тшс.

4. ЭЕМ кемепмен компыотерлж модельдеуге, ец алдымен, мектеп жагдайында бакылауга киын, не керсету мулде мумии емес объскт1тсрд1 тандап пайдаланудыц артыкшылыгы эр! тшмдшп оку урдшнде дэлелдещц.

5. ФК.КМ колдану эдютсмеа физикалык кубылыстарды окытудыц эдютемелж жуйесшщ непзп б сип II болуы тшс. ФКДМ окулыктыц, табиги экснсрименттщ, оку кинофильмшщ, т.б. орнын баса алмайды,

:epicinme, ол колдануда бар дэстурл1 одктемелсрдц окыту турлер1 мен эсщдерд! толыктыра отырып, окытудыц Gipryxac эдютемелпс жуйесш кетивдредь

К,орыта келе, компыотсрл1к модельдср;й орта мектептерде колдану -1сктеп пэндерш окыту эдютемеандеп жаца, болашагы зор багыт eKenin [тап отксн жен.

Диссертацияныц непзп мазмуны автордын томендеп енбектершде карык кордЬ

1. Оку материалын компыотерлж модельдеу аркылы турлсн/прудщ калпы гылыми жэне психологиялык непздер1 туралы //Абай атындагы \лМУ-дыд 70 жылдыгына арналган "Математикалык модельдеу жэне iuiiM мен гылымдагы акпараттык технолотиялар" Халыкаралык гылыми-дастемелж конференцияныц материалдары. Алматы, 1998, Б. 120. (Р. >ашаровпен авт. 6ip.)

2. О структурировании школьного физического образования /"Университетское образование: состояние, проблемы и решения". Сб. гат. XXVIII учебно-метод.конф., Алматы, 1998, С. 68-74. (Р. Башаровпен вт. 6ip.)

3. Физикалык кубылыстарды ЭЕМ комепмен модельдеу /"Академик К,.И.Сэтбаев жэне оныц Казакстандагы гылым, бшм мен iHflipicTi дамытудагы poJii" атты К,И.Сэтбаевтьщ туганына 100 жьш олуына арналган Хал. симп. мат., Алматы, 1999, Б. 221-224.

4. Мектеп курсында атомдык физика тарауын компыотерлж окыту // Информатика-физика-математика", 1999, №3, Б. 16. (С.Э. Исаев, H.H. 1ер1мбаевпен авт. 6ip.)

5. Физиканы окытудагы компыотерл1к модельдсудщ психологиялык-едагогикалык acneicriJiepi. //"К,азакстандагы психология жэне едагогика гылымдарыныц озскп проблемалары" Респ. гыл.-теор. конф. [ат., Алматы, 2000, Б.82-84.

6. Мектеп физикасындагы "Атом жэне атом ядросы" тарауларындагы .убылыстарды динамикалык компыотерлж модельдердщ кемепмен кытудыд багдарламалык куралы //1здешс, 2000, №б, Б. 118-122. (Е.Ы. 1идайбеков, Р. Башаровпен авт. 6ip.)

7. Hcri3ri мектепте физиканы окытуда компыотерлж куралдарды айдаланудыд дидактикал!>1к Heri3ri багыттары. //"Кдзакстанныц эуелепздпше 10 жыл: нэтижелер1 жэне болашагы" Хал. гыл. конф. мат., лматы, 2001, Б. 283-287.

8. Физикадан есеп шыгару сабактарында компыотер;п колдану /Информатика-физика-математика, 2001, №3, Б. 26-29.

9. Мектеп физикасындагы атомдык жэне ядролык кубылыстарды инамикалык компыотерлж модельдсрд1 пайдаланып окыту /Информатика-физика-математика, 2001, №б, Б. 12-14.

10. Динамикалык компыотсрлж модельдерд! атомдык, жене ядро лык кубылыстарды туащируге колдану // 1здсшстср, нэтижелер, 2003, №1, Б. 112-115. (Е.Ы. Бидайбеков, Р. Башаровпен авт. 6ip.)

11. Физикалык кубылыстарды тусндарудс динамикалык компьютерл1к модельдерд1 пайдалану //"Бшм саласын акпараттандырудыц жаца технологиялары" Хал. гыл. практ. конф. мат., Алматы, 2003, Б. 58-61.

12. Оку процесшде компыотер/п тшмдд пайдалануга арналган педагогикалык эксперименттщ нэтижелер1 //К,азак улттык унивсрситстшщ хабаршысы, 2003, №4.

13. Динамикалык компьютерлж модельдерд1 практикада колдану мысалдары //К,азакстан жогары мектеб1, 2004, №1, Б. 133-142.

Jlíjíucfir

Абдыкеримова Элыиира Алтынбековна

Методика преподавания школьного курса физики на основе компьютерного

моделирования

13.00.02-Теория и методика обугения и воспитания (физика)

В настоящее время в связи с прогрессом технологических средств массовых и фугих коммуникаций и, в особенности, с ростом сообщений проблем шформатизации общества уделяется особое значение использованию новых щформационных технологий во всех видах профессиональной деятельности, в том шсле в учебно-воспитательном процессе общеобразовательной школы. К тому же, :овременная политика общества в области образования подрастающего поколения федполагает приоритетное развитие у обучаемых такие личностные качества как :аморазвитие, самостоятельность, инициатива, творчество в сочетании с высоким фовнем образованности и воспитанности.

Исходя из этого, тема диссертационного исследования выбрана в русле »еализации требований современного общества и проблем формирования ворческой личности, в соответствии с происходящими коренными изменениями в >К.

Целью исследования является методика обучения раздела "Атомная физика" и 'Физика атомного ядра" школьного курса физики общеобразовательной школы на юнове использования компьютерного моделирования физических объектов и влений и внедрение ее в учебный процесс.

В соответствии с поставленной целью созданы компьютерные модели сложных ризических явлений, процессов и на их основе разработана новая информационно-ехнологическая методика обучения физике, позволяющая значительно повысить ффективность учебного процесса.

В результате проведенного в ходе исследования теоретического изучения |роблемы и опытно-экспериментальной работы решены следующие задачи:

- на основе изучения и анализа философских, психолого-педагогических, 1етодических исследований определены научно-теоретические основы использования компьютерных моделей и компьютерного моделирования в процессе бучения физике.

- определены роль и место новой информационной технологии, основанной на омпьютерном моделировании в методике преподавания физики.

- определены основные направления использования возможностей компьютера процессе обучения физике.

- разработан пакет прикладных программ по использованию компьютерных I оделей при изучении атомных и ядерных процессов и явлений школьного курса 1изики для 11-го класса и методика его внедрения в процесс обучения.

Практическая значимость исследования заключается в том, что разработанный ами пакет прикладных программ и методика его внедрения в процесс обучения Атомная физика" и "Физика атомного ядра" 11-го класса школьного курса физики

могут быть использованы учителями школ в практике обучения, преподавателями вузов, педагогических колледжей и т.д.

Диссертационное исследование состоит из введения, двух глав, заключения, списка использованной литературы и приложений.

Во введении представлен научный аппарат, обоснована актуальность темы, сформулированы цель, объект, предмет, гипотеза, задачи, указаны научная новизна, практическая и теоретическая значимость, положения выносимые на защиту, сведения об апробации и внедрении результатов исследования.

В первой главе названной "Научно-теоретические основы применения компьютерных моделей на уроках физики" рассматривается современное состояние исследуемой проблемы, определяются роль и место моделей и моделирований физического курса, выявлены основные направления использования компьютера, компьютерного моделирования в процессе обучения физике.

Во второй главе под названием "Методика применения компьютерного моделирования в обучении курса физики в школе" описаны содержание и пути создания пакета прикладных компьютерных программ, методика использования компьютерных программ и изложены результаты и анализ опытно-педагогической работы по внедрению предложенной методики использования компьютерных моделей в школьную практику, в процесс обучения физики.

В заключении приведены основные выводы и рекомендации по результатам проведенного исследования.

В приложении представлены некоторые материалы, дополняющие и раскрывающие отдельные этапы исследования.

Abdykerimova Elmira Altynbekovna

Methods of Teaching a School Course of Physics on the Basis of Computer Modeling 13.00.02 - Theory and Methods of Training and Education (Physics)

At present time in connection with progress of technological means of ;ommunications and in particular with increasing information about problems of society :omputerization special attention is paid to information technologies in all kinds of irofessional activity, including teaching and educational process of secondary school. Besides modern public policy concerning teaching of growing up generation assumes jriority development of such personal characteristics as self-instruction, self-dependence, nitiation, creative work in combination with high level of education and good breeding.

Hence theme of dissertation investigation had been chosen in connection with ealization of modern requirements and problems of formation of creative personality in iccordance with happening fundamental changes in Republic of Kazakhstan.

The goal of this investigation is methods of teaching section "Atom and nucleus" of chool course in public school on the basis of application of computer modeling of ihysical objects and effect and its introduction into educational process.

In accordance with the problem put by computer models of complex physical effects, »rocesses were created and on their basis a new informational-technological methods of eaching physics had been developed, permitting to raise considerably teaching process fficiency. As a result of conducted theoretical problem research and experimental work luring investigation the following tasks were solved:

on the basis of research and analysis of philosophic, psychological and iedagogical, method investigations scientific and theoretical bases of application of omputer models and computer modeling were defined in the teaching physics process.

- the role and place of new data technology, based on computer modeling in methods f teaching physics are defined.

- the main directions ofusing computer abilities in the process ofteaching physics are efined.

- computer application package concerning computer models usage at studing of tomic and nuclear processes and effects in school course of physics for the 1 Ith grade and lethods of its introduction into the teaching process are developed.

Practical significance of investigation lies in possibility of using our developed ackage of applied programs and methods of its introduction into the process of teaching Atom and nucleus" for the 11th grade's school course of physics by teachers of schools, igher institutions, pedagogical colleges and so on.

Dissertation investigation consists of a preface, two chapters, conclusion, list of pplied literature and appendixes.

Introduction contains presentation of scientific apparatus, actuality of the leme, purpose, object, subject, scientific novelty, practical and theoretical

meaning, theses for defense, information about approbation and introduction ofresearch results.

In the first chapter called "Scientific and theoretical bases of computer models application on physics lessons" modern condition of research problem is considered, the role and place of models and modeling of physical course are defined, the main trends of thé computer using and computer modeling in the process ofteaching physics are revealed.

In the second chapter called "Methods of computer modeling application in the teaching course of physics at school" contents and ways of creating of computer application package, methods of computer programs using are described and results and analyses of experimental pedagogical work upon introduction of suggested methods of computer programs using in school process of teaching physics.

In postamble the main conclusion and recommendations upon the results of conducted investigation are presented.

In appendix some materials supplementing and revealing separate phases of investigation are presented.