автореферат и диссертация по педагогике 13.00.01 для написания научной статьи или работы на тему: Формирование профессиональной направленностистаршеклассников казахского лицея-интерната

Автореферат диссертации по теме "Формирование профессиональной направленностистаршеклассников казахского лицея-интерната"

КДЗАК,СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЫЛ1М МИНИСТРЛ1Г1 АБАЙ АТЫНДАТЫ АЛМАТЫ МЕМЛЕКЕТТ1К УНИВЕРСИТЕТ!

Р Г 6 0 ^ Крлжазба кук}>шда

, I \

ЭБЕУОВА Игайша Эбьтезкызы

КДЗАК, ЛИЦЕЙ-ИНТЕРНАТЫ ЖОРАРЫ СЫНЫП ОКУШЫЛАРЫНЫЦ КЭС1БИ БЛРЫТТЫЛЫП>Ш КДЛЬШТАСТЫРУ

13.00.01 - Педагогика теориясы мен тарихы, этнопедагогика

Педагогика шлымдарынын кандидаты гылыми дэрежесщ алу \inin дайындалган диссертациянын АВТОРЕФЕРАТЫ

АЛМАТЫ, 1996

Жумыс Абай атындагы Алматы мемлекетгж университетшщ педагог: кафедрасында орындалды.

Рылыми жетеюш:

педагогика гылымдарыныц кандидаты, доцент МАЖИТОВА Л.Х.

Жетсюш уйым:

Б1л1М беру жуйесшщ басшы жене гылыми-педагогикалык кадрлары бШктшгш арттыратын республика институты

Ресми оппонентгер: педагогика гылымдарыныц докторы,

профессор КУДАЙКХЛОВ МА. педагогика гылымдарыныц кандидаты, доцент 1РГЕБАЕВА Н.М.

Диссертация 1996 жылгы _ сагат ¿Г,

Абай атындагы Алматы мемлекетпк университетшде (480100; Алматы кдла Кдзыбек би кешесл 30, 4-кдбат, 406 белме) педагогика гылымдарыныц кандид; гылыми дережесш беру женшдеп К 14.05.12 мамандандырылган кецес мэяотсшде корпшады.

Диссертациямен университетгщ итапханасында танысуга болады.

Автореферат 1996 ж._ таратылды.

Мамандандырылган кецестщ

гылыми хатшысы ОРШЫНЫБЕКОВА Э.И.

ЖУМЫСТЫЦ ЖАЛПЫ СИПАТТЛМАСЫ

Зерттеудщ квкейкестыт. Кдз1рп когамныц алдында бойында бшк кскл-би шeбepлiri жогары адамгершшк касиетпен уштасып жататын шыгармашыл тулгаларга деген кджетш канагаттандыру М1нде-п тур.

Кргам дамуыньщ кдз!рп кезещнде, нарыктык экономикага кошуге бай-ланысты, 6\р адамныц ез ом1ршде жумыс орныи, пггп кэс1бш, мамандыгын б1рнеше рет ауыстыруга тура келуа гажап емес. Демек, осыдан келш адам мумюншктерше, оньщ мудделер} мен умтылыстарына баса назар аудару, мамандык. тандау, кэыггпк багдар беру проблемасын жана талап тургысынан шешу, окушылардыц жеке тулга болып калыптасуына дпнамикалык процесс ретшде кзрау кджегпп туындайды.

Мамандыкты дурыс тацдаудыц адам ом]р1Ндеп манызы туралы мвселелер ежелден-ак Шьныс, Орта Азия гуламалары мен агартушыларын (Эбу Насыр 9л-Фарабй, Жует Баласагун, Абай, Ыбырай жоне т.б.), халкымыздьщ ойшылдарын (ЖАймауытулы, А. Байтурсынов, М.Жумабаев, М.Дулатов, С.Торайгыров жэ-не т.б.) капы толгандырган. Урпак, торбиес! туралы тшрлер гасырдан гасырга ез жалгасын тауып, философ, психолог, педагог галымдардын ецбектершде айрыкша орын алып келедь

Кэаби багыттылык, оны эртурл1 оку орындарьшьщ оку-тэрбие процеЫнде калыптастыру, окушылардын; кэаби кызьпуларын дамыту мумющцктер} туралы мвселелер шетелдж жане б1рсыпыра ТМД елдер1 галымдарыныц (Ф.Баумгартен, П.О. Йовайша, М.Х. Титма, Б.Г. Ананьев, А.Г.Ковалев, А.Н. Леонтьев, А.П. Сей-тешев, П.А. Шавир жане т.б.) енбектернше б1ршама кдмтылса, Л.В. Завадская, П.И. Крылов, С.П. Крягжде жане т.б. кэаби багытгылыкхы тусшуге жане онын олшемдерш кдлыптастыруга арекет жасайды.

Ал М.Муканов, T.Tвжiбaeв, Б.Р. Айтмамбетова, М.А.Кудайкулов, Л.Х. Ма-жптова, Ж.Т. Туркпенов жане т.б. секши галымдардын ецбектер! Кдзак-

стан Республикасыныц MeKTeirrepi мен жогары оку орындарында KocirrriK ба дар беру проблемасыньщ Keü6ip масел елсрше арналган. Алайда бул зер теулерде казак мектептершщ оку-тэрбие процеанде окушылардын коспби б, гыттылыгын кдлыптастырудыц epefaueniKrepi карастырылмайды.

Сол секщщ окушылардын кослби багыттылыгы мен кэслби айкында; масел елер1не арналган диссертациялык зерттеулердщ (КАбдрахманов, А.Г Ба А.С. Караман, Н.Ю. Матяш, P.O. Озгамбаева жэне т.б.) ез!нд1К гылыми жэ! практикалык мацыздары болганымен, бул ецбектерде квбшесс айтылп проблеманы жекелеген оку орны аясьшда шешу жолдары гана сез болы ертурл! оку орындарыныц бфлссксн ¡с-ареке-ri непзнще алып кдрау арнай зерттелмесе, К.Б.Бержанов, А.И.Сембаев, Л.Г.Ахжаркенопа, О.Д.Мукаева жэ] т.б. республикадагы интернат турпаттас мектептердщ оку-тэрбие процесш ерекшел1ктерш, олардьщ даму тарихын кдрастырады.

Кдзак мектептершщ, ocipece, мектеп-интернаттардьщ проблемаларына а налпш ецбекгерд1 талдау кэаби багытгылык мэселеы, оны мектеп пен жогар оку орындарыньщ б1рлескен ¡с-арекс-пнде кдлыптастыру проблемасы o.ii кол альшбаганьш керсетп.

Кдзак мектеитерйщеп кэсштж багдар беру жумысынын. ойдагьщай ic; асырылмауы бул мэселегс кдтысты ана тшшпде жазылган эдебиеттщ аздыгъи да байланысты. Осы проблемага арналган ецбектердщ колемдшерш( А.Е.Голомштоктьщ редакциялык баекдруымен шыгып, 1973 жылы аударылп жинакхы, JI.X. Мажитованьщ эд1стемелк нуекдуларын (1994), Ж. Тур1кпенул1 ньщ оку куралын (1995) атауга болады. Ал интернат турпаттас мектептерде к cíiitík багдар беру ¡cíh уйымдастыруга арналган эшстемел1к кураддар жасальи койпш жок,

Окушылардын кэыби багыттылышн олардыц саналы кэшби айкында максатында кдрастыру - kocíóh багыттылык проблемасы kocíittík багдар бе жумысынын теориясы мен практикасына езвдж улес косатынын керсете, Сонымен катар мектептер, гимназиялар, лицейлер, лицей-интернатгар Mynuii

дер1 косит к багдар беру жумысын жочга кою да, бул процсстеп ез орны мен релш дуры с аныкгауда, окушылардын кэиби багыттылыкгарын жеке-дара ерекшел1ктерше сойкес кальтптастыруда, осы пронести уйымдастырып, баскаруда коптеген киындыктарга кез болатыны мэл1м.

Демек, когамньщ коаби багыттылыкты калыптастыруга деген суранысы мен мектептеп косштж багдар беру жумысынын жеткМкп децгейде ¡скс асы-рылмауы жэне бул жумысты гылыми непзде журпзу кджеттипп мен гылыми-эдютемелж куралдардыц жок екендтнщ арасындагы кайшылыктар айкын кершеда.

Осыган байланысты педагоги калык процесте окушылардын кэ<лби багыттылыгын кдлыптастырудьщ гылыми непзделген жолдарын кдрастыру проблемасы туындайтыны занды.

Айтылган проблеманы шешу ушш одас-тосищер мен нысандарды ¡здеепру жэне саралау зерттеу такырыбын : "Крзак лицей-интернаты жогары сынып окушы-ларыиыц кэсши багыттылыгын калыптастыру" деп белгшеу1м1зге туртю болды.

Зерттеу макраты: окушылардын. коаби багыттылыгын кезендеп кдлыптастырудьщ педагогикалык, шарттары мен эд1стемесш непздеу.

Зерттеу объектт: казак лицей-интернатында окушылардын кэаби багыттылыгын кдлыптастыратын оку-тэрбие пронеси

Зерттеу пет: кдзац лицей-интернаты жогары сьшып окушыларыньщ кэаби багыттылыгын кдлыптастыру процеси

Зерттеу болжамъг. егер лицей-интернаттагы оку-тэрбие нроцем лицей 61-■прушшердщ болашак; ¡с-эрекетше коЫби багатталган болса, онда жеке тулга-ньщ интегралды касиетт ретсндеп коаби багыттылыкты тэрбиелеу нэтижел1 тур-де ¡ске асырылады, себеб1, окушылардын езщд1к коаби сана-сез!мше, сана-лы коаби айкындалуына эсер ететш педагогикалык ыкпалдардын эдостерш, нысандары мен куралдарын ¡р!ктеп алуга колайлы жагдайлар жасалады.

Зерттеу мтдеттерг.

1. Окушылардын кэаби багыттылыкгарын кдлыптастыру процесшщ тео-

риялык непздерш, оныц елшемдер1 (критерийлерО мен керсстюштерш аныкта)

2. Лицей-интернат - жогары оку орны б1ртутас жуйесшде окушылардь кэс1би багыттылыгын кзлыптастырудыц улп« (модел^ мен адастемесш жасау.

3. Кдзак лицей-интернаты окушыларыныц кеепби багыггылыгьш кдлыпта тьфудын педагоги калык шартгары ерекшел1ктерщ аныктау жене непздеу.

4. Жогары сынып окушыларыньщ кэиби багыттылыгын кдлыптасты од1стемссшщ нэтижелшпн тoжipибeл¡к-экcпepимeIптiк жумыста тексер гыпыми непзделген од1стемел1к усыныстар жасау.

Жетекшг идея. Жеке тулганыц кослби багыттылыгы - интегралды кдет жэне кэспби айкывдалудыц нспзп мотивациялык; курамдас болт (компонен рет1нде лицей-интернат - жогары оку орны уздосспз бшм беру жуйссшщ кэ«1 багытталган оку-тэрбие процесиин бфтугастыгы мен сабактастыгын кдлыгггастырылады.

Зерттеудщ ед'юшмалы^ жене теориялык. негШн жеке тулга жэне от дамуындагы ¡с-эрекеттщ рол1 туралы шмшц монш аныктайтын философшш жэне пенхологиялык-педагогикалык тужырымдамалар, жеке тулганыц кош1 багыттылыгын кзлыптастыру пpoцeciндeгi жуйелж - ¡с-орекетпк тургы, б1ртут педагошкалык, процесс теориясы, уздиолз бшм берудщ б!ртутас жуй( тужырымдамалары курайды.

Зерттеу ед'ютерг мен квздерг. философтардын, психологтар мен пел гогтардьщ жеке тулганьщ кзлыптасу проблемаларына арналган ецбектер талдау; ресми кужаттар мен материалдарды (Кдзакстан Республикасыньщ Кои титуциясьш, Бш1м туралы занды жене т.б.), оку куралдары мен оку жоспа ларын зерттеу; арнайы сауал-сурак, сухбат, ецпме еттазу, тэжзрибелж-эксг риментпк жумыстарды журпзу; диссертантгыц вз 1здешстер1 мен тэжзрибес педагогикалык. тургьщан саралау жене корыту.

Зерттеудщ гылыми жацалыгы:

- лицей-интернат жогары сынып окушыларыныц кэсдби багыттылыгын! мвш аныкталынып, оны мектептщ оку-тэрбие процесище кезендеп кдлыпта

тыру улпс! мен вдicтeмeci жасалынды;

- жуйел1к - ¡с-эрекетпк тургыда непздслген бтруин улпсше сойкес оку-шылардын кэаби башттылыгын кдлыптастыру - окушылардыц саналы кости айкындалуыныц негЫ екеш аныкталды;

- окушылардыц кеаби баг-ытсылыган калыптастыруга кажетп тшмд! педа-гогикалык шартгар айкындалды;

- мектеп пен жогары оку орындарыныц б1рлесксн ¡с-эрекетпше алгаш рет кэЫби багыттьшык принциптер1 мен оку-тэрбие процесшщ сабактастыгына сэйкес окушылардыц кос1би багыттылыгын калыптастырудыц эдктемес1 непз-делдь

Зерттеудщ практикалык мащаы: усынылып отырган окушылардыц кэспби багыттылыган кдлыптастыру о/цстемес! жалпы бинм беретш мектептердщ салалы сыныптарында, лицей, лицей-интернаттарда, коснтк-техпикалык училище, техникум, колледж жэне жогары оку орны жагдайларында, ягни бинм беру жуйеЫнде кес1би багыттылыкты тэрбиелеудеп сабакгастыкты ¡ске асырумен байланысты, сонымен кдтар педагог кадрлардыц бипмдерш жетициру жуйе-лершде пайдаланыла алады.

Крргауга усынылатын кргидалар:

1. Лицей-интернат - жогары оку орны жуйес^ндеп оку-тэрбие процесшщ кос1би багытгылыгы мен сабактастыгы - жалпы б¡лiм беретш оку-тэрбие процесшщ болашак. кэЫби ¡с-эрекетпен озара байланыстылыгыньщ шарты.

2. Жуйел1к - ¡с-эрекеттж турп>1 непзшде лицей-интернат - жогары оку орны б1ртутас жуйес1нде окушылардыц кос1би багыттылыгын калыптастырудыц улпс1 мен ошстемеа жэне оларды жузеге асыруга мумыщйк беретш тшмда педагога калы к шарттар.

3. Коаби багыттылыктыц елшемдер! мен керсетюштерще сэйкес оныц децгейлер1 бойынша окушыларды топтастыру - лицей бтрушшердщ саналы кэ-аби айкындалуыныц непзк

4. Мектептердщ жогары оку орындарымен езара байланыстыльны жагаа ында окушылардыц кэаби багыттылыгын калыптастыруды жетьодфуге арналп гылыми непзделген 0Д1стсмсл1К усыныстар.

Зерттеу нэтижелершщ сеншдыт мен далелдшгг. Зерттелшетш пробле га, оньщ объекпсше деген жуй ел i к - ic-ерекетпк тургыны пайдаланумен; кол нылган адктердщ зерттеу мшдеттерше сай екендйтмен; тэжзрибелж-экспе ментпк жумыстыц нотижелер! мектеп пен жогары оку орындарыныц о тэрбие npoixeciiie eHr¡3ÚiyÍMen; тож1рибе деректерш ондеудщ гьшыми талапта соикестшпмен камтамасыз етгледь

Зерттеу нвтижелершщ твж1рибеге emh'uyi. Зерттеудщ непзп нэтиже; мен кдгидалары Кдзак. мемлекегпк кыздар педагогак институтыныц 50 жьии гына арналган гылыми-вддстемел1к конференцияда (1994, казан), Алматы эн гетикалык институтыньщ гылыми конференциясында (1995, кднтар), лиц интернаттьщ Алматы кзласындагы жогары оку орындарыныц окытушылары тысуымен епазшген кецейтшген педагогикалык кецестераде (1993-1995), А жаньцщагы аймактык мектеп-лицейлер мен салалы сынып мугал1мдер1 семинар-кецестер1нде (1993-1995, кзраша) баяндалды, зерттеу necimH макз лары, эдастемелис куралдарьшда корсетшген.

Зерттеулерд'щ негiià эксперименттш базасы ретпще N 1 облыстык каз rypiK лицей-интернаты, Алматы энергетикалык; институты, Алматы дэркер институты, Абай атындагы Алматы мемлекеттж университет! алынды. Алм; кзласындагы F. MycipenoB атындагы N 86 казак орта мектебцще де зерттеу жургъзшщ.

Зерттеу жумысыныц эр кезецдершде кдтыскдн окушылар саны 195 ад 8 жогары оку орындарыныц окытушылары (доцентгер мен ага окытушылар), жогары жэне 6ipifmii санаттагы мугал!мдер мен тэрбиецплер кдтысты.

Зерттеу жумысы SipHeuie кезецде жургЫяд1.

Бастапкы кезецде (1989-91) теориялык, ¡здешстермен байланысты эд тупнускдларды талдау аркылы жумыстыц максаты, объекпЫ, пэш, м1ндеттер!

мен эд1стер1 айкындалып, зерттеу такырыбы б ел плеши.

II кезецде (1991-92) жинакталган теориялык материалдар мен улгшеу одюь нщ непзшде бтруци мен оларды даярлау улпсл, жуйел1к - ¡с-эрекетпк тургыга непзделген окушылардын коаби багытгылыгын кдлыптастырудыц теорнялык улпс! жасалынды. Окушылардын кослби багыттылыгыныц децгейлерш аныкгау ушш сауалдамалар, жеке-дара эцпме сурактары, сынакгар курастырылды.

III кезецде (1992-95) лицей-интернаттыц оку-тэрбие процесше кэс1би ба-гытгылыкты кдлыптастыру улпа енпзицц; кослби багытгылык кдлыптасуы-ныц динамикасы бакылапды; лицей-интернат жагдайында жогары сынып оку-шьшарында дэр1герл1К, техникалык жэне педагогикалык мамандьгктарга кэс!би багытгьшышн тэрбиелеудщ педагогикалык шартгары - оцпмс, сауалда-ма, сынак журпзу, тэжзрибел1к-экспериментпк жумыс жэне математикалык; статистика оддстер! аркылы тексерищ1; окушылардын кэЫби багыттылыгыныц са-лыстырмалы талдауы, жумыстыц непзп нэтижелер1 жасалынып, усыныстар дайындалды.

Жумыстыц щръиымы. Диссертация (зерттеме) юркпеден, 3 тарау мен ко-рытындыдан жоне эдебиет пен косымшалардан турады.

Юр ¡еле балшде зерттеудщ кокейкестинп, максаты, объекла, пэт, болжа-мы, мщдетгер1 мен эд1стер1 айкындалып, зертгеудщ гьшыми жацалыгы мен пракгикалык мэндшп, крргауга усынылган кдпщалар керсетшедь

"Жогары сынып окушыларыныц кос1би батыттылышн крлыптастырудыц теориялык; негидерг" атты бфтил тарауда зерттелшетш проблеманыц кдз1рп кезендеп жагдайына шолу, оны талдау, кэшби багыттылык угымыныц мэш, оныц децгейлер1 аныкталынып, елшемдер1 мен керсеткшггер1 жасалынды. Окушылардыц кэиби багыттылыганыц кослби айкындалуына эсер1, мектеп-интернаттардыц оку-тэрбие процеЫшц ез1ндж ерекшел1ктерщ окушылардыц кослби багытгылыгын калыптастыруда ескеру кдрастырьшады.

"Лицей-интернаттыц оку-тврбие процестде окушылардыц коегби батыт-тылыгын хрлыптастырудыц педагогикалык; шарттары" атты екппш тарауда оку-

шыларда аса мацызды осы жеке тулгалык кдсиетп оку-тэрбие процеинде > лыптастыру жэне оны баскдру мумкщшктер^ окушылардьщ кэаби багь тылыгын кезендеп кэлыптастырудьщ теориялык улпсц, бтруил улпсше сэйк жасалынган дайындык улпа, кэаби багыттылыкгы калыптастырудын тшл педагогикалык шарттары непзделген.

"Жогары сынып окушыларыныц косгби багыттылытын кдлыптастырат твэюрибелш-эксперименттш жумыс" атты ушпшп тарауда жеке тулганын зе[ телппп отырган кдсиетщ кезендеп калыптастыруга баштгалган эдктеме нег делшш, онын лицей-интернаттын оку-тэрбие процесшщ тэж1рибеане енпз1 сипатталады; айкындаушы жэне кдлыптастырушы эксперимент деректер1 м нэтижелер1, лицейшшердщ кэаби багыттылыгыньщ динамикасына жэне 01 шылардьщ саналы кэаби айкындалуына усынылып отырган эдастемешн эсер! керсетшеда. Сондай-ак, кэаби багыттылык курылымындагы езгер1стер, л мандык тандау себегггер1 (мотивтер1), кундылык; багдарларыныц, тандальн тын ¡с-ерекет саласына кдтынастарынын озгерут талданады.

Жалпы жррытындыда зерттеу натижелер1 жинакталынып, корытындьи мен усыныстар бершеда.

ДИССЕРТАДИЯНЫН, НЕГ13П МАЗМУНЫ

Психологиялык-педагогикалык, вдебиетте "багыттылык" утымына эрту аныкгамалар бершгеньмен, ол - жеке адамньщ езше твн 1с-орскет1 мен мш кулкыньщ накгы денгешн кдмтамасыз ететш, онсыз кэаби калыптасуы мум; емес жеке тулгалык кдсиет екенш кврсететш о рта к. тк1р бар. Демек, бап тылык - жеке адамньщ сырткы жуйесшщ кзрапайым кескш - сулбасы (про хшясы) тур1нде калыптаскзн курылым емес, сырткы эсерлердщ оньщ ¡шк1 ж дайларына эсер ету нэтижеанде кзлыптасатын кур дел 1 курылым бол табылады.

Жеке тулганын багыттылыгына ¡с-врекет мазмуны мен езгешелш эсер ет

д1, оныц непзп турлершщ б!рI - кэЫби багыттылык.

БЬдщ кэслби багыттылык, курылымы мен онын езгеру динамикасына деген козкдрасымыз П.А. Шавир усынган, А.П. Сейтешев ецбектершде дамытылган теорпялык тужырымдарга непзделген. П.А. Шавирдщ кэс1би бакыттылыкты жастык шакгагы жеке адамдык орталык курылым деп аныктауы жене кэс^би багыттылык себеп-дэлелдершщ (мотивтершщ) ол усынган толык жуйеа, сон-дай-ак жас жумысшылардьщ кэс1би багыттылыгынын кдлыптасып, даму зан-дылыктары туралы А.П.Сейтешев жан-жакхы карастырган тужырымдамалар зерт-теуде басшылыккд алынды.

Мектептщ оку-тэрбие процеинде ксклби багыттылыкгы калыптастыру ТМД елдср1 галымдарыньвд ецбектершде (А.Г. Бас, А.С.Караман, П.Т. Магзумов, Н.Ю. Матяш, Р. Пранович) кдрастырылса, Р.Д.Чакенова жэне Л.В. Завадская енбектершде бул мэселе жогары оку орындары студенттер1 ушш зерггелген. Ягни, коаби багыттылыкгы мектептер мен жогары оку орындарынын оку-тэрбие процесшщ сабакгастыгында калыптастыру арнайы зерттеу проблемасы етш карастырылмаган.

Зертгеуде кэаби багыттылыкгын курамы мен курылымьш айкындап, оган кдтысты эртурл1 козкдрастарга талдау жасау непз1нде "окушылардыц квсгби батттылыгы" угымына аныкгама бершеда. Кэыби багыттылык - ин-тегралды динамикалык кдсиет, оньщ непзш болашак мамандардын кэсигпк 61-л1мш еркдшанда жетишрш отыруга, кэаби жагынан уздгказ дамуга вз бетшше умтылуына дагдыландьтру максатьмен оку-тэрбие процесшде калыптасты-рылатын кджетгшктер, себеп-далелдер, кызыгулар жуйеа жэне бипм, ¡скерлйс, дагдылар курайды деп гужырым жасалады.

Окушылардын кэЫби багыттылыгыньщ (КБ) сапалык сипаттамаларын зерттеген К.К. Платонов, Н.В. Кузьмина пайымдауларына сэйкес жене 03 аныктамамызга суйене отырып, казак лицей-интернаты окушыларынын КБ денгеш кдлыптасуыньщ жалпыланган елшемдер1 мен керсетыштерш айкындадык ( Кесте - 1).

Кесте - 1

.Лицей-интернат окушыларыньщ коаби багыттылыгы калыптасуыпыц елшемдер1 мен керсетшштерппц матрицасы

Окушьшардьщ комби багаттылыгы-ньщ компоненттер1 Окушылаг Тольнсгыгы КБ дьщ КБ калыптасуын Кдркындылыгы сдлыптосуыньщ керсе ьщ елшемдер! Эсерлшп nciurrepi

Мотивациялык 3 топ бойынша жуйеленген себеп-дэлелдер. Болашак маман-дыкты дурыс тан-дауды TyciHy дэре-жесь Kaciön жоспарлары icKe асыруга умты лулары.

Эмоциялык-epiKTÍK Болашак маман-дыккд кезкдра-сыньщ сипаты. Салалы пэндерда окып игеруге байланысты эмоциялык куйлерщщ сипаты. Салалы пэндер; оку процес1Ндеп ic эрекеттершщ сипа ты. ©з бе-пмен оку ыныц дэрежесь

Танымдык Тандалынатын мамандыктьщ когамга мацыз-дылыгын туешуь Практикалык са-бактарда белсендш-гшщ сипаты. Болашак мамандык туралы хабардар бо-луыньщ денгею. Салалы пэндер бо йынша 6LnÍM жуйе л ерш менгеру ка жеттиигш TyciHy Салалы пэндер бо йынша оку ynrcpÍMi нщ корсеткшп.

Окушылардьщ КБ-сында 6¡3 уш децгещй болш алдьнс томенп

орташа. жогары. Сонымен кдтар зертгеу пэнш1зге байланысты жэнс аде биетгердеп мэл1метгер nerÍ3Íime кдлыптаскан КБ туралы кезкарастарга суйен отырып, opöip денгейдщ непзп белг1лер1 аныкгалды.

Kaci6n багыттыльисгыц теменп децгеш .мамандыкгы тандаудыц когамдык манызды себеп-дэлелдероин жокхыгымен; самаркду Kaciön кызыгулармен; бола шак кэаби ic-эрекет максатгарын жете туешбеумен, жеке тулгалык. жэн оку максаттарынын сэйкесаздтмсн; мамандык туралы жеткЫкт1 дэрежеде ха бардар болмауымен сипатгалады.

КБ-ныц орташа децгеш Kacißn ¡с-эрекстпц мамандык мазмунымен байла-ныссыз KeiiGip жактарына кажетгштн керсететш себеп-дэлелдершщ болуы-нан; жекс адамныц кундылык багдарларымен жеткиикл децгейде байланыс-паган самаркду немесе белсенд1 кэшби кызыгуларынан, мамандыкка деген 04 козкарастан; мамандык; туралы хабардар болудан коршедь

Жогары денгеш мамандыкхы тандаудьщ когамга мацызды себеп-дэлелде-piiiiH бар екендшмен; туракты кэаби кызыгулармен; болащак KociGn ic-эрекетке накты кзлыптаскдн оц козкдрасымен; мамандык туралы жаксы хабардар болу-мсн; KBciön жоспарлардыц накты мамандык мазмунымен байланыстылыгын, оныц маныздьшыгы мен кажетшпгш жете туслнумен сипатталады.

KaciGii багыттылыктын жогары децгей» - жеке адамныц iiuici умтылыстары мен елеуметпк талаптарды взара сэйкестецдаретш бшк сапалык ерекшелт. Кэ-аби багыттылыкгы кзлыптастыру, оньщ томенп децгейден орташага, одан жога-рыга сатылап дамыту лицей-интернатгыц оку-тэрбие процеспнде окушылар-дыц Kociön багыттылыгына жемш-п ыкпал жасауга накты мумюндок бар екенш кврсетш бердь

Кдрастырылган КБ сипаттамалары мен оныц децгейлершщ влшеу кер-сетюштершщ yiuiecyi КБ децгейлер! бойынша окушылар топтарын: окушы-лардьщ 6ipiHiiii тобы - КБ-ныц пайда болу (туу) кезещнде; еюнпп топ оку-шылары - орташа децгешнде; окушылардыц yiuimiri тобы - коспби багыт-тылыктыц жогары децгешнде деп бэлш алуга мумюндж бердо.

Koci6n багыттылыкгы калыптастыру (КБ К) - жеке адамныц мотива циялык, танымдык жэне эмоциялык-epiicriK салаларыныц иерархиялы (сатылык багыныстага) курылымы жене эртурл1 объективт!, субъекта ffri факгорлары себешш болатын курдел1 процесс болгандыктан окушылардыц кэаби багыттылыгын кзлыптастыруды улгшеуде, жуйеЛ1К - ¡с-ерекетпк тургы колданылды. Бул меселеш шешуде J1.X. Мажитова усынган тужырымдамалар непзге алынды.

Окушылардыц Kociön багыттылыгын калыптастыру жеке адамныц куры-

лымдык компоненттер1не кезенш, талгамалы веер болуын кажет ететш жэ узджаз кезещц процесс реинде 6LniM беру жуйесшщ era тармашньщ (мект пен жогары оку орны) 6ipjiiri мен сабактастыгында ¡ске асырылатыш аныктадык-

Зертгеуде сондай-ак. туцгыш рет интернат турпатывдагы мектегггердш ок тврбие процесшщ вз1щик ерекшел1ктер1 ее керше отырып, лицей-интерн бтрушшершщ б!рден кэыби ¡с-врекеттщ уш турл1 саласындагы (техниь медицина., педагогика) мамандыктарга багыттылыктарын калыптасты муминд1ктер1 кдрастырылды.

Осы мумющпктерд! аныктау максатымен J1.X. Мажитопаныц улг непзшде окушылардыц Kscion багыттылыгын кзлыптастырудын (KBKJ кезеннен (айкындаушы, бешмдеуци, кдлыптастырушы, багалаушы-нэтиже; туратын жэне 6ipTyrac педагогикалык процестщ непзп компонентгер кдмтитын теориялык yirici жасалынып, сонын непзшде лицей бтруии улг усынылды. Бул улп 6ia;un жагдайымызда халык шаруашылыгынын - энергети> денсаулык сактау, бш1М беру салаларында мамандык тандау мен игеру багдарланган ею бедиктен:

1) жогары оку орнына тусуге дайындалып журген кез келген мектеп бг рушшерше тэн жалпы курамдас болйстерден;

2) инженер, дэр1гер жене педагогика саласындагы мамандыктарды та дауга жэне игеруге дайындайтын арнайы кэсштж багдарланган курамдас 6mi терден турады.

КБК, улпешде оку-тэрбие процесшщ дайындык мазмуны, адас-твсшде мен куралдары жалпы сипатта бершгеншктен, айтылган компонентгер бойынг нактылау,лицей окушыларын даярлау ynrici аркьшы icKe асырылды. Бул yj мынандай уш бшиктсн курылды: I) дайындык мазмунын аныктайтын окьпу mi тэрбиелеудщ максаты мен мшдеттср!; 2) дайындык мазмуны; 3) 6nipyi улпеше багдарланган оку-тэрбие процесшщ yйымдacтыpy-вд¡cтeмeлiк жагык: кдмтылуы ( 1 - сурет).

1 - сурет

Лицей-интернат жогары сымып окушыларын даярлау Y-irici курамдас болжтершщ байланыетар жуйеа

Осы улплер жуйес1 окушыларды кезендер бойынша kocí6m даярлаудыц, оларга kocí6h ic-ерекет жуйесш игерту мен кэаби баплттылыктарын калыптас-тырудыц, сонымен öipre мектеп пен жогары оку орындарыныц Köci6ii багыт-талган педагогикалык процесшщ сабактастыгында КБК, проблемасын шсшухпн колайлы едк-тоситдерш табуга мумкпщк бередь

КБК, проблемасын шешудщ осындай одас-тэсшдер1 коаби багытты-лыкты торбиелеуд1 квздеген мерзиш косымша жумыстар жуйес1 гана емес, сонымен 6ipre оку-тэрбие жумысыныц тупю нэтижесл болып табылады. Демек, бул арадагы басты максат - алдымен жогары децгейде кэЫби багытгылыгы калыптаскан жене саналы турде kocí6h айкындалуга даяр окушыны, содан сон 03íhíh кэспби бешмдЬппн тусшетш, kocí6h ic-эрекетп игеруге тырысатын студентп, акырында kgcíSii мшдетгердо шешуге кабшетп жэне халык шаруашы-лыгьтньщ эртурл1 салаларында кызмет етугс даяр, жеке тулгалык касиеттер1 калыптаскан маманды тэрбиелеу болып есептеледь Сайып келгенде, мунын 6npi жогарьща айтылган кайшылыкгарды жоюдын непзп 6ip амалы - кэЫби багытгалган оку-тэрбие процесш уйымдастыру болып табылатынын дэлелдейд1.

Жогарьща керсетшген улплердщ непз1нде лицей-интернатгыц жогары сы-

нып окушыларынын сабак устснде жене сабакган тыс к-эрекеттер1нде кэс багытгылыкгы. кдлыптастыруга кажетп тшмщ педагогикалык, шарттар саралаь алынды.

Kaci6n багытгылыкгы кдлыптастыру едостемеы осы педагогикалык тар га сэйкес, интернат турпатындагы мектептердщ оку-тэрбие процеинщ ер Шел1ктер1н ескере отырып жузеге асырылды.

Лицей-интернаттын взшдак 6ip ерекшелт - мунда непзшен Алматы об. сынын ауыл шаруашылыгында icrefiTÍH ата-аналардын балалары окып, т биеленеда. Мундайда ата-аналардын кептеген мвдетгерш сынып жетекши мен тэрбиешшер1 аткдратыны анык. Ал мамандык тандауда ата-аналар f айтарлыктай екеш жене белгш. Эйткенмен дс бгздан жагдайымызда бул ф тордыц acepi сынып салаларын тандауда елеул! (30-35%) болганымен, кэыби кындалуда шамамен 10%-ке дешн темен екешн байкатты. Сонымен 6ipre. цей-интернатта окушылар арасындагы карым-кдтынас жай мектептерге кдрага ere тыгыз болуына байланысты ic-ерекет саласьш тандауда "достар ыкпалым да б1ршама (13%) екеш мшим болды.

Зертгеу барысында б1здер директор мен мугал1мдердщ жене институт oí тушыларьшын кдтысуымен лицей-интернатгьщ оку жоспары мазмунын ан1 тадык, Салалы дайындык. - базистж дайындыкган 60 %-тен аса кдрастырыл багдарламалармен журпзщш. Багдарламалар жогары оку орындарынын каф раларында мекгептщ эдастемелж кедесшщ кдтысуымен жасалынды. Мамандьи дешнп дайындык арнаулы кур стар: "Электротехника", "Экономика бш1мд( híh непздерГ, "Туркология" жэне факультатива кур стар: "Мамавдыккд Kipici "Инженерлж кке Kipicne", "Медицинага Kipicne", "Педагогикага Kipicne" аркы журпзшш.

Жогары оку орнына дешнп дайындык - институттын оку, оку-тань дык нысандарьш, сабактар мен ушрмелерде окушылардьщ вз бетшше таныад ерекетгерш уйымдастыруда пайдалану аркылы icKe асырылды.

Лицей-интернат окушыларынын KaciGu саналы айкындалуы максатьп

кос1би багыттьшыгын калыптастыратын тэж1рибел|к-эксперименгпк жумыс кезендеп отюзшдь Ен алдымен айкындаушы эксперимент уйымдастырылды. Эксперимент барысьиша окушыларга косштск багдар беру жумысы кгшрп заманга кджетп кэсштер мамандарын даярлау талаптарына сай емес екеш аныкталды.

Лицей-интернатта тек уш багытта - энергетика, медицина,педагогика багы-тында окытатын сыныптар болгандыктан, бакылау нэтнжеЫ ретшде осы еы-ныптардыц бастапкы кезендер1 (X сынып,оку жылыныц басы) алынды. Жогары сынып окушыларынын кэ«би багытгылыгы бастапкы кезевде коаби багыт-тылыктыц темен де^геЙ1н байкатгы (окушылардыц 65.0% - 76.3%-1).

Кас1би багыттылык децгейлер1 туралы жалпы мэ.-нметтер окушьшар мен ата-аналар сауалдамасын пайдалану жэне сынып жетеюшлер!, тэрбиеш1лер, пэн мугал1мдер1мен эцпме-кецестер етюзу, окушылармен жеке-дара жумыстар жур-пзу непзпще жинакталды.

Кес1би багыттылык децгейлер1 (жогары,орташа,томен) аныкталганнан сон, окушыларга жеке-дара дамуына байланысты кес1би акпараттык шараларды пайдалану од1стемес1 колданылды. КБК, эдютемеан снпзудис нотижелийп 2-кестеде бершген.

Кесте - 2

Окушылардыц жасына (сыныбына) байланысты кэпби багыттылык децгейлсрЫц езгеррт, (%)

Сынып Окушьшар КБ X бастапкы X аралык XI аяккы

саны денгейлер1 кезец кезен кезец

Дор1герл1К 20 Темен 65.0 35.0 ----

Орташа 30.0 40.0 55.0

Жогары 5.0 25.0 45.0

Энергетика- 20 Темен 70.0 30.0 ----

лык Орташа 30.0 35.0 45.0

Жогары ---- 35.0 55.0

Педагошка- 19 Томен 68.4 32.5 5.3

лык Орташа 26.3 41.2 52.6

Жогары 5.3 26.3 42.1

Алынган нетяжел ер талдауынан кэаби багыттылыкты кдлыптастыруда педагогикалык, шарттардын тшмдипп айкын керше,щ. Кэиби багыттыл: денгейлершщ сипаты езгерш; жогарылау денгейлерше карай ыгысканын бак лауга болады.

Сонымен зерттеу барысында теориялык тургыда непзделген жэне тэжзр белш-экспериментпк жумыста алынган нэтижелер мынандай корытындылар я сауга мумкщщк бередо:

1. Теориялык жене экспериментпк зерттеулер нэтажеа, окушылард кэаби багытгылыгын кдлыптастыру (КБК) мэceлeci елеумегпк-экономикал] проблема ретшде окушылардын мамандыкты дурыс тандау кджетшпктершен : ындайтынын корсет.

Кеаби багыттылыкгьщ жогары децгешндеп болашак маманньщ же тулгасын кдлыптастыру б1ртутас лицей-жогары оку орны жуйесшде кэаби эрекет салаларымен ¡с жузище таныстыру аркылы журпзшетии аныкта/ц Демек, кэс1би багытгылык, оны кдлыгггастыратын ¡с-эрекет пен сол ¡с-эре! объектю арасында белгип аракдтынас бар. Кэс1би ¡с-эрекет жуйеамен таныст ратын оку-тэрбие процесш уйымдастыру аркылы жеке тулгалык осы кдеие калыптастыруга болады.

2. Оку-тэрбие процеинщ кэаби багытгылыгы жетеюш принцип рет окьггу мазмуныныц, буил оку-тэрбие процесшщ окушыларды болашак кэс! ¡с-эрекет мазмунымен таныстыруда, пракгикалык енбекте болашак мамандык кажетп ¡скерл1ктер мен дагдыларын калыптастыруда, кэаби багыттылыкг: жогары децгешндеп окушыларды тэрбиелеуде педагогикалык процестщ б1р' тастыгын сактайды.

3. Окушылардын кэ«би багытгылыгын кэлыптастырудьщ теориялык не! зерттеу барысында дайындалып жасальшган КБК, улпеш пайдаланумен бай) нысты, багытгылыкгын эрб1р денгешнде (темен, жогары, орташа), онын Да динамикасын ескере отырып педагогикалык ыкпалдардын мазмунын, ньи нын, эдас-тэсшдерш ¡р1ктеп пайдалану мумк1щцктер1 бар екеш аныкталды.

4. Kaci6n багыттылыкты зерттеугс ариалган гылыми еабсктср/л талдау непзшде окушылардьщ осы жекс тулгалык касиетшщ мэш, курамы мен куры-лымы аныкталып, тэжфибелж-эспериментпк жумыс аркылы дэледденш. Оныц курылымдык, жуйес! кджеттипктер, кызыгулар, себеп-далелдер жэне 6üiím, ic-керл1к, дагды болып табылады. Keciön багыттылыктыц кзлыптасуына сэйкес окушылардыц мамандык тандау себеп-дэлелдершде, кызыгулары мен кундылык багдарларында жане оку улгер1мдср'тде оц езгер1стер байкдлды.

5. Журпзшген тэж1рибелж-зкспериментпк жумыс kocîôh багытгылыкты кдлыптастыру о/истемеснпц нэтижелшгш керсетп. Лнцейиплердщ тен жарты-сында (45-50 %) kocí6h багыттылыктьщ жогаргы денгеш кдлыптасканы анык-талды. Жумыстын нэтижелшп лицей бтрушшердщ 70-80 %-i саналы kocí6h айкындалу непзшде жылма-жыл жогары оку орындарына туе in, жаксы ynrepÍM-мен окитындыгымен де долелдещн".

6. Усьшылып отырган kocí6h багытгылыкгы кдлыптастыру эшетемеш осы жеке тулгалык кдеиетп тэрбиелеуге кджетп тшмД1 педагоги калык. шарттарды пайдалану аркылы, мектеп 6iTÍpymi улпеше, оларды дайындау улпеше жоне Kaci-би багытгылыктыц теориялык улпеше сойкес жузеге асырылды.

Сонымен Kocion багыттылык децгейлерше жэне оныц кзлыптасу кезендерше сэйкес уйымдастырылпш окушылардыц ic-apeKeri олардын моти-вациялык, эмоцнялык-epÍKTÍK жоне танымдык белсендшктерш арттьграды; КБК, íujkí жэне сырткы факторларыньщ ажырамас Gip.iiri мен аракдтынасы буюл kocí6h багыттылык компоненттершщ дамып калыптасуына мумкзндж тугызады.

Зертгеу барысында алынган нетижелер мен корытындыларга сойкес мынандай усьщыстар беруге болады:

- окушылардын жогары денгейдеп K9c¡6n багаттылыктарын калыптастыру yuiin, кэаби багьпталган оку-тарбие процесшщ максатын, мазмуны жэне уйым-дастыру-эд1стсмел1К камтылуын аныкгаган жон;

- окушыларды мамандыкгы дурыс тандауга багдарлау ушш, kocíuh багыт-

талган оку-тэрбие процеспще олардыц кэыби башттылыгыныц жогаргы децге калыптастырып, саналы кэаби айкьшдалуга багыттау кджет;

- кослби багыттылыкгы калыптастырудыц педагогикалык ттмш шар! рын жасауда накты оку орныныц (мектеп-лицей, лицей-интернат, лицей) оо док ерекшел1ктер1 ее кершу! керек.

Б1здщ ойымызша, лицей турпатындагы мектептер мен жогары оку орьш рыныц езара кдрым-катынастык жагдайларында окушылардыц кэаби баг; тылыкгарын калыптастыруды педагогикалык процееп ¡ске асыратын мект жогары оку орны жуйесщдеп арнаулы кызметгер бол1Мдер1 аткдруы мум! Осындай жагдайда, болашак маманныц жеке тулгасын калыптастыру мосе; жастарга кэсшлк багдар беру жумысын ары карай жетивдре тусер ст де ойдамыз. Усынылган КБК, эдастемеЫ жалпы бшм беретш орта мектептер салалы сьшыптарында, лицейлер мен лицей-интернаттарда, колледждер мен 1 никумдарда, сондай-ак жогары оку орындарында оку-тэрбие процесшщ саб тастыгын жузеге асырумен байланысты. Сонымен кдтар педагог кадрлардыц б мш жетшд^ру жуйелер1нде пайдаланыла алады.

Окушылардыц кэаби багыттьшыгын калыптастыруга арналган осы! зертгеу жумысы бул проблеманы толыгымен шешуда максат тутпайды. Алд; уакытта жогары сынып окушьшарыныц кэаби багытгылыгын кдлыптасты ды ертерек жаста (VIII-IX сыныптар) карастыру мэселесг, осы проблеманы 1 шудеп мектептер мен баекз оку орындарыныц 61рлескен ¡с-эрекеттершщ кей ерекшел1ктер1 ез алдына дербес зерттеуш талап етедь

Диссертацияньщ непзп мазмуны мынадай басылымдарда жарияланды:

1. К^зак-тур1к лицешнде. - Кдзакстан мектеб!, N 3, 1995, 13-16 ( Сер1ктес авторлыкга.

2. Мекгеп-жогары техникалык оку орны туралы //Вестник НПЦ АТУ 1 Абая.- Алматы, 1995, N 22. - 10-11 б. // Сер^ктес авторлыкга.

3. Профессиональная направленность учащихся старших клас казахского лицея-интерната // Материалы конференции АЭИ "Энергети

связь и высшее образование в современных условиях". - Алматы,1995, с.110-111// В соавторстве.

4. Лицей-интернат окушыларыныц кэаби башттылыгын аныктау // Кдз. Мем. кыздар пед. институты гыльши-эдктемел1к конф.материалдары.-Алматы,1994, 191-192 б. //Сер1ктес авторлыкга.

5. Профориентационная работа при изучении темы "Магнитное поле".-Алма-Ата, Ротапринт КазГосЖенПИ, 1989, 12 с.

6. Дифференцированные задания для учителей школ на уроках физики.-Алма-Ата, Ротапринт КазГосЖенПИ, 1989, 19 с.

7. Кдзак лицей-интернатында оку-тэрбие процесшщ коаби багаттылыпл

//Баспада, Сер1ктсс авторлыкга, Алматы: Рауан.- 1996. - 75 б.

АБЕУОВА Игайша Аблезовна "Формирование профессиональной направленности старшеклассников казахского лицея-интерната" 13.00.01 - Теория и история педагогики, этнопедагогика

В педагогической науке вопросы профессиональной направленное учащихся как личностного качества в единой системе непрерывного образо ния школа-вуз разработаны недостаточно.

Поэтому целью нашего исследования является: обоснование педаго: ческих условий и методики формирования профессиональной направленно! (ФПН) старшеклассников.

Задачи исследования:

1. Раскрыть теоретические основы процесса формирования профессиона. ной направленности учащихся и разработать критерии и показатели ее сф< мированности.

2. Разработать модель и методику формирования профессиональной ] правленности учащихся в системе лицей-вуз .

3. Определить и обосновать особенности педагогических условий фор.\ рования профессиональной направленности учащихся казахского лицся-1 терната.

4. Проверить результативность методики формирования профессионалы направленности старшеклассников лицея-интерната в опытно-эксперимента ной работе и сформулировать научно обоснованные методические рекомендаш

В исследовании определена сущность понятия "профессионалы направленность учащихся", ее структура, критерии и показатели данного качес личности, осуществлена типологизация групп учащихся по уровням професо нальной направленности.

Разработаны теоретическая модель формирования профессионалы направленности, модель выпускника лицея-интерната трех профилей и мод

подготовки школьников с ориентацией обучения в ву?е. Обоснованы оптимальные педагогические условия формирования профессиональной направленности старшеклассшжов с учетом особенностей учебно-воспитательного процесса школы интернатного типа.

Показана реальная возможность формирования профессиональной направленности учащихся, как интегративного качества личности, которая связана с профессионально ориентированной деятельностью школьников в условиях преемственности и посредством профессионально направленного учебно-воспитательного процесса лицея-интерната и вуза. Представлена педагогическая деятельность учителей и воспитателей лицея-интерната по эффективному управлению системой профессионального воспитания учащихся.

Достоверность и обоснованность выводов предлагаемой методики формирования профессиональной направленности экспериментально подтверждены. На конечном этапе эксперимента произошли значительные изменения и в структуре, и в уровнях профессиональной направленности старшеклассников.

Предлагаемая методика формирования профессиональной направленности может быть использована в условиях общеобразовательных школ с профильными классами, лицеев, техникумов, в условиях вузов, то есть связана с реализацией возможности осуществления преемственности в формировании профессиональной направленности в системе непрерывного образования, а также в системе повышения квалификации педагогических кадров.

ABEUOVA Igaysha Ablesovna Formation of professional direction of kazakh boarding school students 13.00.01 - Theory and History of Pedagogics,Ethnopedagogics

Problems of integrative personality's virtue in the unity system of contin education system "school-HEE" has'nt worked out sufficiently.

Purpose of the investigation is: foundation of pedagogical conditions methods of formation of students' professional direction.

Task of the investigation is:

1. To define theoretical found of formation of students' professional direc and its criteria and indices.

2. To define of model and methods of formation students' professional direc in the system "liseum-HEE".

3. To define and to found special positions of pedagogical conditions formation professional direction of kazakh liseum-boarding school students.

4. To test resultivity of methods of boarding school students professional rection in experimental work to formulate scietific foundational methodical recon dations.

The essence of the conception "professional direction" is revealed. Its struct criteria and indices of formed personality's virtue of students are derined, the grc of students are classified according to the levels of the professional direction.

With the purpose of realizing professional directed education and unbrin theoretical model of FPD, boarding school sofomore's model of three pro (energetical, pedagogical, medical) and model of training school children 1 orientation of their education in the HEE. Optimal pedagogical of students' FPD isolated by the results of analysis of boarding school students training mo components with searching peculiarity of boarding school's teaching process.

The work of formation of boarding school students' professional direction con

of professionally oriented activity of schoolchildren, who through general profile, pre-professional and practical training could get information about future professional activity and master definite skills of professional job. In this work is shown pedagogical activity of school teacher and training teacher of boarding school for effective management of students' professional training system.

Authenticity and fruitfulness of FPD methods are confirmed experimentally. In the ehding level of experiment structure and levels of students' professional direction has changed.

Given methods of formation of professional direction can be used in the secondary school with profile classes, liseum, boarding school, colleges and technical school, HEE, that is connected with realisation of continuity of formation of professional direction in the system of continuously education and in the system of developing of pedagogs qualifier.