автореферат и диссертация по педагогике 13.00.02 для написания научной статьи или работы на тему: Обучение орфоэпии бурятского литературного языка студентов педагогического колледжа

Содержание диссертации автор научной статьи: кандидата педагогических наук, Лхасаранова, Баирма Бастуевна, 1999 год

Введение

Первая

глава

Научные основы обучения орфоэпии бурятского языка1L

§ 1 .Лингвистические основы обучения орфоэпии бурятского языкаJLL.

§ 2. Психолого-дидактические основы обучения орфоэпии бурятского языка

Выводы по главе

Вторая

глава

Вопросы обучения орфоэпии в научно-методической литературе

§ 1. Анализ программ с точки зрения отражения в них вопросов обучения орфоэпии

§ 2. Анализ учебников по теме исследования

§ 3. Вопросы обучения орфоэпии в методической литературе

Выводы по главе

Третья

глава

Методика обучения орфоэпии бурятского языка в педагогическом колледже

§ 1. Типичные орфоэпические ошибки студентов

§ 2. Методика обучения орфоэпии бурятского языка студентов колледжаЦ

§ 3. Результаты экспериментального обучения орфоэпии студентов I курса педколледжа1^

Выводы по главе

Введение диссертации по педагогике, на тему "Обучение орфоэпии бурятского литературного языка студентов педагогического колледжа"

Дунда Ьургуулиин Ьурагшадые, мун дээдэ Ьургуулиин оюутадые буряад литературна хэлээр угуулуулжэ hypraxa асуудал болбол тон туруун эдэ Ьургуулинуудта турэлхи хэлэ бэшэг заадаг багшанарай шухалын шухала зорилго болоно. ¥^^ Буряад арадай мэдээжэ уран зохёолшодой, поэдуудэй болон драматургнуудаи зохеолнуудые оилгосотоигоор уншаха, сээжээр хэлэхэ болохын тула туруун еерынгее ундэЬэн буряад хэлые, уран Ьайхан зохеолнуудые, турэлхи хэлэнэй угуулбэринуудэй дуримуудые Ьайнаар мэдэхэ ушартай.Хэлэн болбол ухаан бодолтой нягта холбоотой юм. Хун нэгэ юумэн тухай бодолоо дамжуулхадаа, угэгуйгеер тэрэнээ харуулха, ойлгуулха аргагуй гээшэ. ТиимэЬээ хунэй бодол угын хусеер дамжуулагдадаг.Тиигээд ямар нэгэн бодол буридуулэн байхадаа, хунууд тэрэ бодолтойнь хамта бии болоЬон угэнуудые нэгэн гэбэл абяагуйгеер зосоогоо Ьанаад, ^, хэлээд дуургэдэг, угышье haa газаашань абяан болгон гаргажа дуугардаг гээшэ.Мун тиихэдэ авторай зохёоЬон угэнуудые тайлбарилжа, гунзэгы мэдэрэлтэйгээр хэлээгуйдэ ойлгогдохогуй. Авторай угын удхыень ойлгонгуй, бодолгуйгеер хэлэЬэн хунэй угэ хии hoMoop буудаЬан шэнги юушье тудахагуй, хуурмаг искусство болохо юм. Унэн зурхэнЬее хэлэжэ байЬан хунэй угын аялга болбол тухэл Ьайхан, хонгёо хурса байдаг тула, нюур бэеынь харангуйшье шагнахада, тэрэниие унэн зурхэнЬее хэлэнэ гэжэ этигэхээр байдаг. Мэдэрэл бодолгуйгеер хэлэЬэн хунэй угэ ямаршье хунэй зурхэ сэдьхэл худэлгэхэгуй, этигэлгуй байдаг. ^ Гадаада хэлэлгэ хадаа аман угэшье боложо, бэшэгэйшье хэлэн боложо гарадаг юм. Аман угэнь хоёр янза боложо хубаардаг, нэгэниинь диалогическа угэ, хоёрдохинь монологическа угэ - хеереен, элидхэл, номнол гэхэ мэтэнуудые хэлэдэг гзфимай, ганса хунэй угэ болоно.Хэлэлгэ угын Ганса удхые элируулдэг бэшэ, харин хунэй доторхи сэдьхэлэй байдалые узуулдэг юм. Сэдьхэлэй байдалые узуулЬэн угэ болбол яаха аргагуй ойлгосотой байха ёЬотой. Аман угеер сэдьхэлэй байдалые узуулхэдэ, хэлэжэ байЬан хунэй угын аялгаар, нюурай шэнжээр, гарай зангалгаар элируулхэдэ, ойлгосотой болгодог.УндэЬэн хэлэн дээрээ уран Ьайханаар мэргэжэл олохо ябадал хадаа туйлай ехэ аша туЬатай хэрэг мун. Иимэ дээрэЬээ сээжээр хэлэлгын техникые шудалхын туЬаламжа болгон энэ диссертаци бэшэгдэбэ.Угэ болбол хунэй бодол туруулЬэнэй урэнь байжа, газаашаа дэлбэрэн "^ гарадаг. ТиимэЬээ хэлэлгын техникые зубеер хэрэглэн, буряад уран зохёолой удхыень еерынгее сэдьхэлдэ болбосоруулаад, бусадта уран шэмэг гоё угэнуудээр, тон тодо оилгосотоигоор оюутад дамжуулжа шадаха зэргэтэй.Хэндэшье мэдээжэ, хамаг ажал худэлмэри туе тустаа оньЬон аргануудтай байдаг. Ажалай дурые абаЬан, оньЬон аргыень олоЬон хунууд тусэбэйнгее зуун хуби дуургэдэг байЬаниинь мэдээжэ. hanaa бодолоо хундэ тодоор, hoHOpoop ойлгуулха оньЬон арга хадаа угэ хэлэлгын техникэ болоно гээшэ.Литературна хэлэлгэ шудалалга хадаа Буряад Республикын багшын ^ колледжын оюутадай культурна болен профессиональна хэмжээ ябуулгануудые дээшэлуулхэ гол шухала асуудалнуудай нэгэниинь болоно.Буряад литературна угуулэлгэдэ багшын колледжын оюутадые Ьургахадаа, методике заалгын ном зохеоходоо, лингвистнууд Г.Д.Санжеев, Т.А.Бертагаев, В.М.Наделяев, Ч-Н.Генинов, И.Д.Бураев, В.И.Рассадин, А.А.Дарбеева, Б.Б.Батоев, У-Ж.Ш.Дондуков, Э.Р.Раднаев гэгшэдэй белой бусад эрдэмтэдэй фонетикын болен орфоэпиин теорёор бэшэЬэн худэлмэринууд дээрэ ундэКэлнэбди.Буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэ заалгын методике зохёолгоде, тэрэнэй лингвеметедическа шиидхэгдээгуй асуудалнуудые элируулхэ ^ уедэ Ьургалгын ябасын теорёор М.А.Данилов, Ю.К.Бабанский, В.И.Загвязинский, А.Ф.Спирин, Ьургалгын онол аргануудаар М.Н.Скаткин, И.ЯЛернер, Г.Шаповаленко, М.И.Махмутов болен бусадай, хэшээл эмхидхэлгын теори болон практикаар В.П.Стрезиконин, Н.И.Яковлев, Н.А.Сорокин гэгшэдэй бэшэЬэн худэлмэринууд хэрэглэгдээ. Буряад хэлэнэй орфоэпидэ Ьургалгын психологическа эшэ ундэЬэнууд А.С.Выготскиин, А.А.Леонтьевой, П.Я.Гальперинэй, Л.А.Менчинскиин, Н.Ф.Талызинагай, В.В.Давыдовай, Д.Б.Элькониной, И.А.Зимняяагай худэлмэринууд дээрэ ундэЬэлэгдее. Ьуралгын онол арганз^даар (методуудээр) авторска сэнтэй дурадхалнуудые шэнэлэн нэбтэруулдэг багшанар Н.Лысенкова, В.Ф.Шаталов. Е.Н.Ильин, Ш.А.Амонашвили гэгшэд зохёоЬон байна. Эдэ шэнэдхэгшэ багшанарай туруу гол бодолнууд оюутадые буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэдэ "Ф Ьургалгын методическа система байгуулгада манай шэнжэлэлгэ соо мун лэ нэбтэруулэгдээ.Буряад хэлэнэй угуулэлгэ заалгын методикын шиидхэгдээгуй асуудалнуудаи хусэд дуурэнээр шэнжэлэгдээгуи ушар, оюутадые буряад хэлэнэй орфоэпидэ Ьургалгын методическа системэ байгуулгын хэрэгтэй байЬан ушар туе шэнжэлэлгын темэ шэлэлгын шалтагаан болоно.Мунее уедэ республикын бухы Ьургуулинууд багшын мэргэжэлтэй хунуудээр, турэлхи хэлэнэй Ьуралсалай программануудаар, учебнигуудээр болон методическа пособинуудаар хангагдаха ажал ябуулагдажа байЬаар. Ьуралсалай онсо онол арганууд ^ дээшэлуулэгдэЬээр. Ном бэшэгтэ hypraxa методикодо хабаатай орёо асуудалнуудые шэнжэлхын туда, манай министерствын шугамаар ехэхэн худэлмэри ябуулагдажа байнхай.Гэбэшье, хэдышье эды тэды амжалтануудые туйлаашье Ьаань, Ьурагшадай ундэЬэн хэлэн, оюутадай мэдэсэ, шадабари, дадал болон багшанарай ном Ьудар зааха методическа эрилтэнуудтэ хурэнэгуй.Программануудай болон учебнигуудэй авторнуудшье, багшанаршье Ьуралсалайнгаа хэшээлнуудтэ, бухы ажал ябуулгада Ьурагшадай болон оюутадай, илангаяа нютаг хэлэтэй Ьурагшадай хэлэлгын культура дээшэлуулхэ ажалда хусэд Ьайнаар анхаралаа табидаггуинь ^ ургэлжэлЬеер. Юун дээрэЬээ иимэ байдал болоноб гэхэдэ, тон туру у н хэлэнэй орфоэпидэ хабаатай бухы асуудалнууд шэнжэлэгдээгуи дээрэЬээ болоно.Буряад хэлэнэй орфоэпическэ нормонууд, тусхай словарьнууд ба справочнигууд соо тэмдэглэгдээгуй. Гэбэшье, сценическэ хэлэлгэдэ, телевиденидэ, радиогой дамжуулгануудта болон Ьургуулиин турэлхи хэлэ зааха хэшээлнуудэйнь бухы системэдэ, буряад литературна хэлэндэ хориин нютаг хэлэн гол Ьууринь болоЬониинь мэдээжэ.Аман хэлэлгын уургэ дээшэлуулхын тула, олондо эли тодо болоЬон орфоэпическэ нормонууд хэрэгтэй. Харин иимэ орфоэпическэ нормонуудые тогтоогдоогуй байЬан дээрэЬээ, Иургуулиин болон илангаяа багшын колледжын оюутадай хэлэлгын культзфые дээшэлуулхэ арга боломжогуйнь эли. Литературна хэлэнэй орфоэпическэ нормонуудые f^ шудалха зорилго Ьургуулиин ба багшын дунда Ьургуулиин лэ уургэ болоно. Тиимэ тула багшын колледжын Ьурагшадай аман хэлэлгын культурань ехэнхидээ буряад хэлэнэингээ хэшээлнуудтэ литературна хэлэеэ хэр гунзэгыгеер узееб, тэрээнЬээл дулдыдахань дамжаггуй.Хэлэлгын культурада, аман хэлэлгэ дээшэлуулхэ асуудалнуудта зорюулЬан хэдышье олон научна болон Ьуралсалай шэнжэлэлгын ажалнуудай байгаашье Ьаань, туе проблемэ юрэнхыдее гунзэгыгеер тайлбарилагдажа, элеэр тодорхойлогдожо шэнжэлэгдээгуйнь буряад хэлэ заадаг багшанарай ажалда эли болоЬониинь мэдээжэ.Багшын колледжын оюутадые буряад литературна хэлэнэй ^ угуулэлгэдэ Ьургалгын методикын лингвометодическа асуудалнуудай хусэд шэнжэлэгдээгуй дээрэЬээ, тэрэнэй шухала байлга (актуальность) диссертационно шэнжэлэлгын туе темэ шэлэлгын шалтагаан боложо угее.Бухыдее дээрэ дурдагдаЬан ушар шалтагаануудЬаа боложо диесертациингаа темые шэлэЬэмнай тодорхойлогдобо гээшэ.Туе шэнжэлэлгын гол зорилго хадаа багшын колледжын оюутадые, тэдэнэй тоодо олон янзын нютаг хэлэтэйшуулые, буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэдэ Ьургалга болоно.Шэнжэлэлгын объект: багшын колледжын нэгэдэхи куреын W оюутадта буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэ заалгын ябаса мун.Шэнжэлэлгын предмет: багшын колледжын оюутадта буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэ заалгын методико.Литературна хэлэнэй угуулэлгэ заалгын лингвометодическа шиидхэгдээгуй асуудалнууд дээрэ автор худэлхэдее, иимэ тухайламжаЬаа (гипотеза) тулхиеэ абаа: 1) хэлэлгын алдуунуудые зайсуулха, усадхаха тусхай методичеека арга боломжонуудые бэдэржэ, онсо еерын системэтэй болгохо; 2) нютаг хэлэнуудэй дундахи илгаануудыень онсолоод, тэдэнэй адлирхуу болон онсо еерэ илгаануудыень литературна хэлэнтэй жэшэн зэргэсуулжэ узэхэ; 3) дээрэ хэлэгдэЬэн асуудалнуудые хараадаа абажа, багшын колледжын оюутадые коммуникативна принципэи ehoop литературна fi^ угуулэлгэдэ hypraxa.Шэнжэлэлгын тухайламжын унэниие гэршэлхын, табигдаЬан зорилгынгоо бэелуулэгдэхын тула, иимэ асуудалнуудые (задачи) шиидхэхэ шухала: - орфоэпидэ hypraxa лингвистическэ ундэЬэ Ьууринуудые узэхэ; - орфоэпидэ hypraxa психолого-дидактическа ундэЬэ hyypинyyдыe шэнжэлхэ; - шэнжэлэлгынгээ темэдэ хабаатай асуудалнуудые хараада абажа, хэрэглэгдэжэ бaйhaн программануудые, hypaлcaлaй номуудые, элдэб методическа ажал худэлмэри шуулбэрилхэ; ы, - нютаг хэлэнуудэй абяануудайнь болон угын сангайнь онсо илгаануудыень литературна хэлэнтэй жэшэжэ узеед, онсо еерэ фонетическэ, лексическэ болон грамматическа илгаануудыень тодорхойлхо; - оюутадай хэлэлгын шадабари ба дадал элируулхэ, тэдэнэй хэлэлгэ соо ямар диалектнэ элдэб хэлэлгын узэгдэлнууд байнаб, тэдэниие хараадаа абажа, бухы алдуунуудыень элируулхэ. Лингводидактическа болон статистическэ шуулбэринуудые хэдэг журамые хэрэглэжэ, оюутадай бэшэмэл болон сээжээр xэлэгдэhэн ажалнуудыень хаража узеед, тогтууритай болон дэлгэрэнгы алдуунуудыень тодоруулха; - багшын колледждо зуб литературна угуулэлгэдэ hypraxa системэ бэлэдхэхэ, тэрэнээ экспериментын ажал хэжэ шалгаха.Эрдэм hypaлcaлaй асуудалнуудай талаар мэдээжэ лингвистнууд, педагогууд, психологууд, методистнууд Г.Д.Санжеев, Т.А.Бертагаев, И.Д.Бураев, В.И.Рассадин, Л.Д.Шагдаров,У-Ж.Ш.Дондуков, И.В.Баранников, Ш.Чагдуров, Т.М. Надеина; И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин, Ю.К.Бабанский; Л.С.Выготский, А.А.Леонтьев, г> И.А. Зимняя, Н.И.Жинкин, В.В.Давыдов, Н.Ф.Талызина; А.В.Текучев, Ц.Ц.Цыдыпов, Э.Р.Раднаев, Б-Д.Б.Батоев, Д.Д.Ошоров, И.Л.Бим болон бусадай бэшэЬэн туе шэнжэлэлгын темэдэ хабаатай худэлмэринууд диссертациин методологическа эшэ ундэЬэн боложо угее.Бидэнэй шэнжэлхэ гол асуудал болбол оюутадай аман хэлэлгые дээшэлуулхэ, тэдэнэй буряад литературна хэлэндэ зуб угуулэлгын | Р практика-дадалга тогтонижоруулха.Дээрэ табигдаЬан асуудалнуудые бэелуулхын тула, удаадахи эрдэмшэнжэлэлгын элдэб онсо онол арга боломжонууд хэрэглэгдээ: 1) аман хэлэлгээр лингвистическэ, методическа, психологопедагогическа худэлмэринуудые шэнжэлэн узэхэ; 2) программануудай, Ьуралсалай номуудай, методическа литературын шуулбэри; оюутадай аман угуулэлгын ажал худэлмэринуудэйнь ажаглалга ба шуулбэри; багшанарай дунда анкетировани; 3) статистическэ-оюутадай алдуупуудай бухы тоогойнь ажаглалта; 4) экспериментальна-зуб литературна угуулэлгэдэ оюутадые hypraxa ^ системые шалгахын тула, тэдэнэй сээжын болон бэшэмэл ажал худэлмэринуудээрнь эксперимент хэхэ.Шэнжэлэлгын научна талаар шэнэ юумэн ба теоридо удха шанартай байлга гэхэдэ: 1. Оюутадай аман угуулэлгын алдуунуудай классификаци туруушынхиеэ элируулэгдэбэ.2. Буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэдэ оюутадые hypraxa принципууд, методууд ба арганууд бэлэдхэгдэбэ.3. Буряад хэлэнэй орфоэпическэ хэм (нормонууд) элируулэгдэжэ, онсо еерын системэтэй болобо. Хэлэнэй угуулэлгэдэ hypraxa элдэб ^ даалгабаринуудай онсо системэ зохёогдобо.Туе шэнжэлэлгын практикада удха шанартай байлга гэбэл: теоретическэ материал, буряад хэлэнэй орфоэпи заалгын онол аргануудые буряад хэлээр hypгyyлидa болон багшын дунда hypгyyлинyyдтa унгэргэгдэхэ практическа худэлмэридэ хэрэглэхэ арга боломжотой байлга мун. Буряад хэлээр hypгyyлиин болон багшын дунда Ьургуулинуудта программануудые нарижуулан Ьайжаруулгада, буряад Ьургуулинуудта, багшын колледждо узэхэ Ьудар болон номуудые, методическа пособинуудые, лекцинуудые, буряад хэлэ заалгын методикын спецкурснуудые зохёолгодо энэ шэнжэлэлгын дунгууд ХЭрЭГЛЭГДЭЖЭ боЛОХО ЮМ. Дээрэ хэлэгдэЬэнэй ehoop, манай шэнжэлхы ажал худэлмэри болбол буряад хэлэ зааха, hypraxa гол практическа системэнь боложо угэнэ.К^ Тиимэ тула буряад хэлэ, ундэЬэн зохёол заадаг багшанараи ажал худэлмэридэнь, хэлэнэй практикада, хэлэнэй элдэб асуудалаар тусхай курс зааха ажалда, дунда болон дээдэ Ьургуулинуудай багшанараи бухы хэлэ зааха ажалдань, авторнуудай элдэб Ьуралсалай программануудые болон номуудые зохёохо ажалдань туЬа, нэмэри болохонь шухала.Манай ажалай шэнжэлэлгын шухала зуйлнуудэй апробацинь иигэжэ бэелуулэгдээ: Буряад Республикын, Агын Буряад автономито округой болон Боохоной багшын колледждо турэлхи хэлэнэй хэшээлнуудтэ экспериментальна ажал худэлмэри хэжэ туршагдаба. Xi Шэнжэлэлгын дунгууд Ьургуулиин программанууд, ном сударнуудые шэнжэлэн Ьайжаруулгада хэрэглэгдэжэ болохо. Мун тиихэдэ автор тэдэниие Буряад Республикын багшын колледждо, буряад хэлэ бэшэгэй факультедтэ буряад хэлэ заалгын методикоор лекци, тусхай курснууд болон семинарнуудые бэлдэхэдээ хэрэглэдэг.Шэнжэлэлгын дунгуудые туршажа узэлгэ, гол удхань БГПИ-гэй (мунее БГУ-гай) багшанараи дунда жэл бухэндэ унгэргэгдэдэг эрдэмэйпрактическа конференцинуудтэ (1995-97 онууд), «Проблемы и перспективы изучения бурятского языка» гэЬэн темээр Буряадай ИПКРО-до унгэргэгдэЬэн эрдэмэй-практическа конференци дээрэ (1995 . ^ оной ноябрь Ьарада) шэнжэлэлгын гол зуйлнууд зубшэн хэлсэгдээ, элидхэгдээ.Диссертациин темэдэ хабаатай худэлмэринуудэй толилогдоЬон ажалнууд гэхэдэ: 1. Дондуков У-Ж.Ш., Лхасаранова Б.Б. Учебник бурятского языка (Самоучитель). - Улан-Удэ.: Издательство БГУ, 1998. - 210 с.2. Лхасаранова Б.Б. К вопросу о разработке орфоэпических норм ф бурятского литературного языка. / / Сб. научных трудов. Актуальные вопросы заочной формы подготовки учителя начальных классов. Выпуск 1. - Улан-Удэ.: Издательство БГУ, 1998. - 76-81.3. Ахасаранова Б.Б. Багшын колледжын оюутадай аман ба бэшэмэл хэлэлгын шуулбэри (Анализ устной и письменной речи студентов педагогического колледжа). //Вопросы бурятской филологии. - УлаанУдэ.: Издательство БГУ, 1999. - 76-82 с.4. Ахасаранова Б.Б. Основные пути формирования орфоэпических навыков учащихся в условиях местных диалектов и говоров. / / Вопросы бурятской филологии. - Улан-Удэ.: Издательство БГУ, 1999. - 82-85 с.1000-аад элдэб янзын худэлмэринууд (анкетын асуудалнуудта харюусалга, индивидуальна карточканууд, творческо худэлмэринууд, хэрэгэй нааданууд, орфоэпическэ даабаринуудтай упражненинууд болон г.м.) туе шэнжэлэлгын фактическа материал боложо угее.Диссертаци хамгаалгада удаадахи гол тулэб зуйднууА (основные положения) гаргагдана: 1. Аитературна болон нютаг хэлэнуудэй абяануудай системын зэргэсуулгын шуулбэриин ehoop буряад литературна хэлэнэй угуулэлгэдэ Ьургалгын удха болон арганууд.2. Эрдэмэй талаар шэнжэлэгдэЬэн орфоэпическэ упражненинуудэй системэ. и

Список литературы диссертации автор научной работы: кандидата педагогических наук, Лхасаранова, Баирма Бастуевна, Улан-Удэ

1. Абашеев Д.А. Преподавание фонетики и словарная работа на уроках бурятского языка. // В помощь учителю, вып. 1. - Улан-Удэ, 1950. С. -99 с.

2. Абашеев Д.А. Заметки по говору байкало-кударинских бурят. // Заметки БМ НИИК, вып. XXI. Улан-Удэ, 1956. - с. 43-54.

3. Аванесов Р.И. Русское литературное произношение. Москва.: Просвещение, 1971. - 248 с.

4. Алексеев Д.А. Диалекты бурят-монгольского языка. // Ученые записки ЛГУ, вып. 1. Ленинград, 1949. с. 162-202.

5. Амоголонов Д.Д. Произносительные нормы бурятского языка. //В помощь учителю, вып. 21. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1963. С. - с. 3-21.

6. Амоголонов Д.Д. Некоторые вопросы развития бурят-монгольского литературного языка. // Труды по филологии, вып. 2. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1949. С.- с 20-30.

7. Андреев В.И. История бурятской школы (1804-1962). Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1964. - 518 с.

8. Бабанский Ю.К. Методы обучения в современной общеобразовательной школе. Москва.: Просвещение, 1985. - 210 с.

9. Бабушкин С.М. Формирование и развитие бурятско-русского двуязычия у учащихся средней школы. Улан-Удэ.: Бэлиг, 1993. - 329 с.

10. Бадмацыренов С.С., Константинов А.А. Вопросы развития школы Советской Бурятии. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1961. - 93 с.

11. Баранников И.В. Методика преподавания русского языка в бурятской школе. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1964. - 290 с.

12. Батоев Б.Б. IV-VII классуудай Ьурагшадай хэлэлгэ хугжеелгын зарим асуудалнууд. Улаан-Удэ.: Буряадай номой хэблэл, 1984. - 112 н.

13. Батоев Б.Б. Бурятский язык (Графика, орфография и пунктуация). Улан-Удэ.: Бэлиг, 1993. - 210 с.

14. Батоев Б.Б. Буряад хэлэнэй интонацида Ьургалга. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1988. - 203 н.

15. Батоев Б.Б. Буряад-монгол хэлээр Ьурагшадай орфографическаграмотностиие дээшэлуулхэ тухай. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1957.- 180 н.

16. Батоев Б.Б. Основы методики правописания бурятского языка в средней школе. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1974. - 183 с.

17. Бертагаев Т.А. Об орфоэпии бурят-монгольского языка. -РО БИОН АН России, №1503, 1947. 125 с.

18. Бертагаев Т.А. Заметки лингвиста о хоринском говоре. // Записки ГИЯЛИ. Улан-Удэ, 1939. - с. 5-21.

19. Бертагаев Т.А. Словарные расхождения говоров. // Записки ГИЯЛИ, вып. V-VI. Улан-Удэ, 1951. - с. 191-200.

20. Бертагаев Т.А. К исследованию лексики монгольских языков. БК НИИ СО АН СССР. Улан-Удэ, 1961. - 122 с.

21. Бим И.Л. Система обучения иностранным языкам в средней школе и учебник как модель реализации: Учебное пособие. Москва.: Изд. МГПИ, 1974. - 240 с.

22. Богоявленский Д.Н., Менчинская Я.А. Психология усвоения знаний в школе. Москва.: Просвещение, 1959. - 203 с.

23. Болодон Б.Б. Турэлхи хэлэнэй методико. Москва:. Центральна хэблэл, 1931. -70 н.

24. Бойцова А.Ф. Обучение русскому произношению в нерусских школах. Москва.: Учпедгиз, I960. - 208 с.

25. Будаев Ц-Д.Б. Лексика бурятских диалектов в сравнительно-историческом освещении. Новосибирск.: Изд. НГУ, 1978. - 300 с.

26. Бураев И.Д. Звуковой строй бурятского языка. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1970. -195 с.

27. Бураев И.Д. Сартульский говор. // Исследование бурятских говоров, вып. 1, БК НИИ СО СССР. Улан-Удэ, 1965. -с. 19-39.

28. Бураев И.Д. и др. Атлас звуков бурятского языка. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1975. - 120 с.

29. Буриадын эхин сургуулиин программанууд. I дэбтэр. Турэлхи хэлэн.- Верхнеудинск, 1933. 39 н.

30. Буряад Ьургуулиин программанууд. Бэлэдхэлэй I, И, III классууд.- Улаан-Удэ, 1970, 1974, 1978, 1983, 1986. 45 н.

31. Буряад Ьургуулиин программанууд. Буряад хэлэ ба литература, IV-X классууд. Улаан-Удэ, 1970, 1974, 1978, 1987, 1990, 1994. - 50 н.

32. Васильев В.А. Обучение английскому произношению в средней школе. Москва.: Просвещение, 1973. - 142 с.

33. Выготский Л.С. Мышление и речь. Москва.: Лабиринт, 1996.- 414 с.

34. Гальперин П.Я., Запорожец А.В., Эльконин Д.Б. Проблемы формирования знаний и умений у школьников и новые методы обучения в школе. // Вопросы психологии, 1963, №5. с. 61-72.

35. Генинов Ч-Н.Г. Уран угэ тухай. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1968. - 59 н.

36. Гойхман О.Я., Надеина Т.М. Основы речевой коммуникации: Учебник для вузов. Москва.: Просвещение, 1997. - 211 с.

37. Головин Б.Н. Основы культуры речи. Москва.: Наука, 1988. - 320 с.

38. Гончиков Ж. Буряад-монгол хэлэнэй методико. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1938. - 75 н.

39. Горбачевич М.С. Изменение норм русского литературного языка. -Ленинград.: Наука, 1971. 105 с.

40. Давыдов В.В. Виды обощения в обучении. Москва.: Педагогика, 1972. - 423 с.

41. Дарбеева А.А. Влияние двуязычия на развитие изолированного диалекта на материале монгольских языков. Москва.: Наука, 1978.- 205 с.

42. Денисович Г.В. Местные говоры, их влияние на речь учащихся. -Курск.: Изд. КПИ, 1959. 108 с.

43. Дидактика средней школы. (Под ред. М.Н.Скаткина, 2-е изд. перераб. и доп.). Москва.: Просвещение, 1982. - 210 с.

44. Дондуков У-Ж.Ш. Фонология на службе обучения произношению согласных звуков русского языка в бурятской школе: методические рекомендации. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1989. - 40 с.

45. Дондуков У-Ж.Ш. Предварительный отчет об экспедиционных работах по изучению говоров бурятского языка, проведенных отделом языка и письменности. // БК НИИ СО АН СССР, вып. 1. Улан-Удэ,1959. с. 17-39.

46. Дондуков У-Ж.Ш., Лхасаранова Б.Б. Учебник бурятского языка. (Самоучитель). Улан-Удэ.: Изд-во БГУ, 1998. - 210 с.

47. Доржиев Д-Н.Д. Гурбан жэлэй багшын Ьургуулиин буряад хэлэнэй программа. Улаан-Удэ.: Буряадай CCP-эй арадай болбосоролой министерство, 1992. - 20 н.

48. Дугаров С.Г. Развитие общего среднего образования в Бурятии (19581968). Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1972. - 276 с.

49. Жинкин Н.И. Механизмы речи. Москва.: Просвещение, 1958.- 298 с.

50. Закон Российской федерации об образовании. Учительская газета, 1992, №28 за 4 августа, с 10-14.

51. Занков А.В. Избранные педагогические труды. Москва.: Педагогика, 1990. - 175 с.

52. Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. -Москва.: Просвещение, 1991. -219 с.

53. Кастрен М.А. Опыт исследования бурятского языка с кратким словарем. СПб, 1857. 190 с.

54. Клекбаев Д.Г. Орфоэпия башкирского литературного языка. Уфа.: Изд. БПИ, 1947. - 89 с.

55. Ковалевский О. Монголо-русско-французский словарь. Казань, 1849. - 160 с.

56. Ладыженская Т.М. Живое слово. Москва.: Просвещение, 1986.- 127 с.

57. Леонова Н.А. Развитие методики орфоэпии в советский период. // Русский язык в школе, № 5. Москва, 1967. - с.30-39.

58. Леонова Н.А. Обучение орфоэпии в условиях южно-русских говоров. //О путях совершенствования методики русского языка. Москва, 1963. - с. 144 - 153.

59. Леонова Н.А. Занимательная грамматика. Калинин.: Изд. КГУ, 1974. - 120 с.

60. Леонтьев А.А. Слово в речевой деятельности. Москва.: Наука, 1965. - 180 с.

61. Леонтьев А.А. Некоторые проблемы обучения русскому языку как иностранному. Психолингвистические очерки. Москва.: Изд. МГУ, 1970. - 290 с.

62. Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. Москва.: Педагогика, 1981. - 250 с.

63. Лернер И.Я. Учебные умения и их функции в процессе обучения. -Москва. Педагогика, 1984. - 278 с.

64. Лурия А.Р. Основные проблемы нейролингвистики. Москва.: Изд. МГУ, 1975. - 253 с.

65. Лхасаранова Б.Б. Хэлэлгын культура гэЬэн булэгеер программа.- Улаан-Удэ.: Изд. БГУ, 1998. 5 н.

66. Ляпидовская С.М. Культура речи учителя. Методические указания для студентов факультета русского языка и литературы. Москва.: Просвещение, 1988. - 198 с.

67. Малакшинов П.И. Усвоение лексики родного языка в бурятской школе в условиях местных говоров. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1966.- 130 с.

68. Малакшинов П.И. Предупреждение орфографических ошибок в бурятской школе. Москва.: Просвещение, 1962. - 65 с.

69. Мижидон Д.М., Тумунова Д.Т. Эхин Ьургуулида буряад-монгол хэлэ зааха методико. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1956. - 98 н.

70. Молонов Г.Ц. Теория и практика обучения в школе. Учебное пособие.- Улан-Удэ.: Бэлиг, 1996. 126 с.

71. Наделяев В.М. Универсальная, унифицированная фонетическая транскрипция. Новосибирск.: Изд. НГУ, 1962. - 84 с.

72. Намсараев С.Д. Национально-региональная система образования: теория и практика. Улан-Удэ.: Бэлиг, 1996. - 240 с.

73. Намсараев С.Д., Молонов Г.Ц. Развитие национально-региональной системы образования в Бурятии. Москва.: Ассоциация «Народная педагогика», 1994. - 128 с.

74. Орлов А. Грамматика монголо-бурятского разговорного языка.- Казань.: Изд. КГУ, 1878. 201 с.

75. Ошоров Д.Д. Хэлэлгэ хугжеелгын хэшээлнууд. Улаан-Удэ.: Бур.номой хэблэл, 1982. 79 н.

76. Ошоров С.Г. Буряад хэлэнэй диалектологиин программа. Улаан-Удэ.: Буряад республикын багшын колледж, 1995. - 5 н.

77. Педагогика. (Под ред. Ю.К.Бабанского, Г.Нойнера). Москва.: Педагогика, 1984. - 368 с.

78. Педагогический поиск. (Сб. Предисл. М.Н.Скаткина). Москва.: Педагогика, 1987. - 541 с.

79. Раднаев Э.Р. Буряад хэлэнэй фонетикэ. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1989. - 85 н.

80. Раднаев Э.Р. Бурятский язык в школе. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1982. - 103 с.

81. Раднаев Э.Р. Буряад хэлэнэй орфоэпидэ Ьургалга. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1976. - 95 н.

82. Раднаев Э.Р. Бурятское литературное произношение. Иркутск.: Изд. ИГУ, 1987. - 120 с.

83. Раднаев Э.Р. О преподавании учебных предметов, преподающихся на бурятском языке в диалектных условиях. // Из опыта преподавания бурятского языка и литературы. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1987. -с. 41-53.

84. Раднаев Э.Р. Буряад хэлэнэй орфоэпидэ Ьургалга Ьурагшадай нютаг хэлэлгэ ба Ьургуулиин зорилгонууд. // Буряад хэлэ, литература заалгын зарим асуудалнууд. - Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1973. - н. 25-39.

85. Раднаев Э.Р. Программа для собирания фольклорно-диалектологического материала студентами филологии. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1987. - 23 с.

86. Раднаев Э.Р. Буряад хэлэнэй диалектологи. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1991.- 75 н.

87. Раднаева Л.Н. Лексикэ шудалалга буряад Ьурагшадай литературна хэлэлгэ узэлгын гол эрилтэ. - Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1971. - 53 н.

88. Руднев А. Хори бурятский говор. Петербург, 1913-14. - 200 с.

89. Санжеев Г.Д. Фонетические особенности говора нижнеудинских бурят. Ленинград.: Изд. ЛГУ, 1930. - 29 с.

90. Санжеев Г.Д. Лингвистические наблюдения в Еравне и Хори. // Записки ГИЯЛИ, вып. 1. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1936. - с. 7-23.

91. Скворцов Л.И. Теоретические основы культуры речи. Москва.: Наука, 1980. - 352 с.

92. Современная дидактика: теория практика. (Под ред. И.Я.Лернера, И.К.Журавлева). - Москва.: Педагогика, 1994. - 288 с.

93. Содномов С.Ц. Эхин Ьургуулида буряад хэлэ ба уншалга, 5-9 классуудта буряад хэлэ зааха методикын программа. Улаан-Удэ.: Буряад республикын эрдэм Ьуралсалай министерство, 1993. - 14 н.

94. Субаева М.Ш. Привитие орфоэпических навыков при изучении морфологии русского языка в татарской школе. Казань.: Изд. КПИ, 1970. - 95 с.

95. Талызина Н.Ф. Управление процессом усвоения знаний. Москва.: Изд. МГУ, 1975. - 343 с.

96. Текучев А.В. Основы методики орфографии в условиях местного диалекта. Москва.: Наука, 1953. - 382 с.

97. Туденов Г.О., Найдаков В.Ц. О некоторых вопросах сценической речи. // Развитие литературных языков народов Сибири в советскую эпоху. Улан-Удэ, 1965. - с. 122-131.

98. Ушаков Д.Н. Русская орфоэпия и ее задачи. // Русская речь, вып. 2. -Ленинград, 1928. с.28-36.

99. Ходжава З.И. Проблемы навыка в психологии. Тбилиси.: Изд. А.Н. Грузинской ССР, 1960. - 298 с.

100. Цыдендамбаев Ц.Б. Руководство для сбора материалов по говорам бурят-монгольского языка. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1957. - 22 с.

101. Цыденжапов Ш-Н.Р. Научные основы преподавания бурятской фразеологии в школе. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1989. - 120 с.

102. Цыдыпов Ц.Ц. Фонетикэ ба морфологи узэлгэ. V-VII классуудай методическа пособи. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1961. - 78 н.

103. Цыдыпов Ц.Ц. Буряад хэлэнэй методико. Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1967. - 158 н.

104. Цыренова Ц.Б. Уран уншалгада Ьургалгын программа. Улаан-Удэ.: Буряад республикын багшын колледж, 1995. - 5 н.

105. Чагдуров С.Ш. О выразительности слова в художественной прозе.- Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1959. 89 с.

106. Чагдуров С.Ш. Заметки о сартульском говоре. // Записки Б.М. НИИК, вып. XI. Улан-Удэ, 1951. - с. 17-32.

107. Черемисов К.М. О тункинском диалекте. // Записки ГИЯЛИ, вып. III-IV. Улан-Удэ, 1941. - с 121-140.

108. Черемисов К.М. Буряад-ород словарь. Москва.: Энциклопедия, 1973. - 803 с.

109. Шагдаров Л.Д. Становление единых норм бурятского литературного языка в советскую эпоху. Улан-Удэ.: Бур. кн. изд-во, 1967. - 104 с.

110. Шагдаров Л.Д., Доржиев Д-Н.Д. Буряад хэлэн. (Багшын дунда Ьургуулида узэхэ ном). Улаан-Удэ.: Бур. номой хэблэл, 1989. - 174 н.

111. Шагдаров Л.Д. Буряад хэлэн (СССР-эй арадуудай литературна хэлэнуудэй хугжэлтын ёИон). Москва.: Просвещени, 1969. - 47 н.