автореферат и диссертация по педагогике 13.00.08 для написания научной статьи или работы на тему: Формирование профессионализма учащихсяпедагогического колледжа

Автореферат диссертации по теме "Формирование профессионализма учащихсяпедагогического колледжа"

2 h ФЕВ 1997

БЕЛАРУСК1 ДЗЯРЖАУНЫ ПЕДАГАГ1ЧНЫ УН1ВЕРС1ТЭТ

1МЯ M. ТАНКА

УДК 30071.303.2. + 373.82

Шоцш Пётр Пятров1ч

ФАРМ1РАВАННЕ ПРАФЕС1ЯНАЛ13МУ НАВУЧЭНЦАУ ПЕДАГАГ1ЧНАГА КАЛЕДЖА

13.00.08 — тэорыя i методыка прафесшнай адукацы1

Аутарэферат дысертацьп на атрыманне вучонай ступет кандыдата педагапчных навук

MiHCK 1996

Работа выканана у Беларусюм дзяржауным педагапчным ушверЫтэце ¡мя М. Танка

Навуковы юраушк - кандыдат педагапчных навук,

дацэнт Грымадь А. А.

Афщыйныя апаненты: доктар педагапчных навук,

прафесар Агурцоу М. Г. Кандыдат педагапчных навук, дацэнт Гагарына С. Ф.

Апанфуючая аргашзацыя - Вщебсю дзяржауны

ушверЫтэт

Абарона адбудзецца « оь • _1997 г. а ' ** гадзше

на паседжанш савета па абароне дысертацый Д 02 . 21 . 02 у Бела-русюм дзяржаунам педагапчным ушверсггэце ¡мя М. Танка па адрасу: 220 809, г. Мшск, вул. Савецкая, 18 , ауд. 482.

3 дысертацыяй можна азнаёмщца у б!бл!ятэцы Беларускага дзяржаунага педагапчнага ушвератэта ¿мя М. Танка.

Аутарэферат разасланы « ^ » ® ^_1997 г.

Вучоны сакратар савета па абароне дысертацый кандыдат педагапчных навук дацэнт

АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА РАБОТЫ

Актуальнасщ» даслсдавання вызначаецца тым, што праблсма прафесшнай падрыхтоую будучых спецыял1стау з'яуляецца адной з цэнтральных у педагапчнай навуцы 1 практыцы.

Даследчыю 1 практыш, даючы сёння розныя ацэнк1 педагапчнай адукацьп, прыходзядь да абгрунтаванай высновы аб кры-зкным стане у с1стэме падрыхтоут педагогау. (Лмптомы гэтага крыз1су праяуляюцца у тым, што узровень падрыхтаванасщ вы-пускншоу педагаг1чных навучальных устаноу не адпавядае пра-цэсам, яюя адбываюцца у нашай дзяржаве, 1 сусветным стандартам. ПрафесШная падрыхтоука не арыентавана на якасныя паказ-чык1, новыя прынцыпы 1 тэхналоги навучання 1 захоувае разрыу пам1ж агульнакультурным 1 прафесшным, традыцыйным 1 праб-лемным, экстэн<йуным 1 штэншуным у навучанш, што не забяс-печвае фарм1раванне высокай агульнай 1 прафесшнай культуры настаушка, яго гатоунасц1 да педагаг1чнай творчасщ 1 супрадоу-шцтва са сва1м1 выхаванцам1, 1х бацькам1, грамадскасцю. У яе аснову не закладзена мадэль асобы будучага спецыял1ста, не выяуляюцца I не фарм1руюцца прафес1йна значымыя якасщ, не пераадольваецца адчужанасць ад патрэбнасцей грамадства, нацы-янальнай культуры, школы, вучня.

На сённяшш дзень назапашаны значны вопыт шматграннага вывучэння праблемы падрыхтоук1 педагапчных кадрау. Распра-цаваны яе метадалапчныя асновы: структура педагаг1чнай дзей-насц1 (Д. I. Вадзшсш, А. А. Грымаць, Н. В. Кузьмина, Л. М. Щха-нау, А. I. Шчарбакоу); мадэл1 дзейнасд1 1 асобы настаушка (Н. В. Кузьмша, В. А. Сласценш); цэласнага педагапчнага працэсу як аб'екта прафешйнай дзейнасщ настаушка (К. Ус. Гаурыла-вец, Р. С. Шёнава, I. Ф. Харламау, Н. Д. Хмель); прафес1янал1зму педагога (I. Д. Багаева, Н. В. Кузьмша); прафес1янальнай на-1«раванасщ (I. I. Каз1м1рская, А. П. Сейцешау, М. К. Сцепа-ненкау).

Праблеме прафес1янальнай падрыхтоук1 будучых настаушкау прысвечаны шэраг даследаванняу, у як1х даецца пс1холага-педа-гапчнае абгрунтаванне прафарыентацыйнага уздзеяння узаемаад-носш у с1стэме "педагог—навучэнцы", азначэнне паняцця "гатоу-насць настаушка да шравання педагапчнай прафарыентацыяй школьшкау", крытэрьп, паказчык1, магчымыя узроуш сфарм1ра-ванасщ гатоунасщ настаушка да шравання педагапчнай прафарыентацыяй школьшкау; абгрунтаванне тэарэтычнай мадэл1 аб1-

г

турыента педагапчнай навучальнай установи як канчатковай мэты прафарыентацыйнай работы з навучэнцалп (Н. В. Друзша, Т. А. Шынпрэй); мадэль грамадска-педагапчнай дзейпасщ як сродак падрыхтоук1 ыавучэнцау да будучай прафесшна-працоунай дзейнасц1 у Ыстэме прафесш тыпу "чалавек—чалавек" (С. М. Га-ленка, Дз. М. Грышын, С. А. Рачкоу); тэарэтычнае абгрунтаваннс выхавання шэрагу маральных якасцей асобы будучага педагога ва умовах дэмакратызацьп грамадства (Д. I. Вадзшск!, Т. В. Паздзе-ева, I. Ф. Харлама^); характарыстыка педагапчнага прафесйяна-л1зму як штэгратыунага паказчыка якасщ прафесшнай дзейнасц1 настаунша, яш характарызуецца пэуным зместам умешшу у галше сутнаснай змястоунасц1 1 прызначэння гэтай дзейнасщ, IX прак-тычнага увасаблення у навучант 1 выхаванш (I. Г. Татур, А. А. Ча-батаронак); крытэрыяльны падыход да дыягностыш узроуняу ирафесшна-педагапчнай падрыхтаванасц1, <пстэм сродкау, ск1ра-ваных на фарлправанне ирафес1янал1зму студэнтау у прадэсе вывучэння асобных дысцыплш (В. В. Дагонава, Ч. С. Тулеева); праграма узаемадзеяння агульнаадукацыйных школ, органау народ-най адукацьп, педагапчных навучальных устаноу (А. П. Сманцар, М. К. Сцепаненкау); абгрунтаванне неабходнасц1 спецыяльнай падрыхтоуш настаушкау да аргашзацьп творчага узаемадзеяння з навучэнцам1 у вучэбна-выхаваучым прадэсе; змест паняцця "педагаг1чная творчасць", мадэль гатоунасц! будучых настауншау да иавукова-даследчай дзейнасц1 (1. I. Каз1м1рская, Т. П. Шзнева, А. У. Гарбатава).

У сучаснай педагапчнай навуцы склалася акшялапчная на-шраванасць даследавання праблемы фарм1равання педагаг1чнага прафес1янал1зму, якая раскрывае сутнасць црацэсу 1 мехашзмы каштоунаснага арыентавання асобы (Д. I. Вадзшскь А. А. Гры-маць, Р. Р. Гурава, М. Г. ЬСазакша, 1.1. Каз1м1рская, А. В. Клр'якова, Л. М. Щханау 1 шш.).

Разгляд праблемы падрыхтоуш настаушкау праз с1стэму каш-тоунасных арыентацый дае магчымасць пераадолець супярэчнасць пам1ж высокай патрэбнасцю сютэмы адукацьп у педагаг1чных кадрах \ масавьш адтокам настаушкау са школ, што наз1раецца зараз. Безумоуна, мы усведамляем ступень уздзеяння нацякучасць педагапчных кадрау аб'ектыуных фактарау 1 матэрыяльных цяж-касцей, але л1чым, што у прафесшнай падрыхтоуцы недастаткова ул1чваюцца унутраныя рэсурсы, пс1халапчныя мехашзмы, яшя актуал1зуюць ролю навучэнца у прафесшным самавызначэнш, значымасць яго каштоунасных арыентацый.

Педпгапчны аспект дадзенпй cyпяpэчнacцi заключаецца у тым, што тэарэтычныя асновы агульнай тэорьй акшялогп у педа-гогщы распрацаваны, але яны не асэнсаваны у адносшах да канкрэтных праблем педагапчнай падрыхтоуш, не даследаваны асабл!васц1 фарм1равання каштоунасных арыентацый ва умовах варыятыунага навучання, увядзення новых тыпау навучальных устаноу, у тым лжу каледжау.

Разгляд прафесшнай падрыхтоуш навучэнцау з акс1ялаг1чных пазщый дазваляе, па-першае, мадэл1раваць кшгчатковы вынж вучэб-на-выхаваучага працэсу, як штэграты^гую асобасную якасць, якая вызначае прафесшную СЕЯДомаець иедагогау. Па-другое, гэта дае маг-чымасць увядзення у змест праграмы сукупнасц! ведау, яюя забяспеч-ваюць у адзшстве развщцё ус1х систэмаутвараючых кампанентау каштоунасных арыентацый асобы. Па-трэцяе, гэта фарм1руе пэуны погляд на пабудову дыдактычнага комплексу каледжа, стварэнне сштэмы, заснаванай на мехашзмах каштоунасных арыентацый асобы. Зыходзячы з гэтых пазщый, мы абрал1 тэму даследавання: "Фарм1раванне прафешянал1зму навучэнцау педагапчнага каледжа".

Аб'ект даследавання — прафес1янал1зм навучэнцау педага-пчных каледжау.

Нрадмет даследавання — ирацэс фарм1равання прафейяна-л!зму будучых педагогау ва умовах педагапчнага каледжа.

Мэта даследавання заключаецца у абгрунтаванш асабл1вас-цей прафесшнай падрыхтоук1 навучэнцау да педагапчнай дзей-насщ ва умовах новага тыпу вучэбнай установы — каледжа; тэарэтычнай распрацоуцы 1 метадычным забеспячэнш працэсу каштоунаснага арыентавання навучэнцау на канчатковы вынж навучання — педагапчны прафес1янал1зм.

Ппотэза даследавання. Фарм1раванне прафес1янал1зму навучэнцау педагапчных каледжау будзе эфектыуным пры умове, кал1 мадэл1руецца вынш прафесшнай дзейнасщ 1 асоба будучага на-стаушка, а змест адукацьп у каледжы нак1раваны на пазнанне асабл1васцей аб'екта педагаг1чнай дзейнасщ, так як пры гэтым забяспечваецца цэласны асобасна-дзейнасны падыход у падрых-тоуцы будучага наста ушка.

Важнай умовай поспеху станаулення 1 развщця прафес1яна-Л1зрду выиускшкоу педагаг1чных каледжау з'яуляецца прафес1я-граф^чны падыход да гэтага працэсу на аснове дасягненняу педагапчнай акмеалоги.

Узровень сфарм1раванасщ прафес1янал1зму навучэнцау педагапчных каледжау залежыць ад глыб1ш I усвядомленасщ тэарэ-

тычнай падрыхтоукь якая вызначае выб1ральнасць свядомасщ 1 паводзш, ступень уключэння у вучэбна-выхава^ы прадэс меха-шзмау каштоунаснага арыеитавання асобы.

Эфектыунасць прафесшнай падрыхтоуш спецыял1стау у педа-гапчным каледжы можа быць павышана, кал1 у структуру падрых-тоуш уключыць спецыяльныя вучэбныя дысцыплшы, нашраваныя на фармправанне у студэнтау асноу прафес1янал1зму педагога, кал1 алератыуна выяуляць 1 ствараць адэкватныя умовы аптымальнага дасягнення мэт навучання.

Зыходзячы з мэты, аб'екта, прадмета 1 гшотэзы даследавання бьии вызначаны наступныя заданы:

1. Выявщь асабл1васц1 функцыяшравання педагаг1чных ка-леджау у с1стэме бесперапыннай педагапчнай адукацьи.

2. Правесщ дыягнастычнае вывучэнне сфарм1раванасщ пра-фес1янал1зму навучэнцау як сацыялыт значнай каштоунасщ.

3. Распрацаваць методыку фарм1равання прафес1янал1зму навучэнцау педагаг1чных каледжау з улжам асабл1васцей 1х функцыяшравання.

4. Выявщь 1 абгрунтаваць комплекс пс1холага-педагаг1ЧНых умоу паспяховага фарм1равання асноу педагапчнага прафес1яна-л1зму у навучэнцау педкаледжа.

МетадалаНчную аснову даследавання складаюць ф1ласоф-сшя канцэпцьп аб сутнасщ чалавека, яшя разглядаюць яго развщцё як прадэс узаемадзеяння б1ялаг1чных 1 сацыяльных фактарау у г1старычнай рэальнасц!; тэорыя асобы 1 тэорыя дзейнасц1, тэорыя цэласнага педагаг1чнага працэсу, акс1ялаНч-ная тэорыя.

Тэорыя дзейнасц: стала дамшуючай навуковай тэорыяй, бо яна з'яуляецца цэнтральнай у сацыяльна-фгласофыих 1 пс1хола-га-педагапчных канцэпцыях.

Агульны падыход да даследавання, яго стратэпю вызначае дыялектыка-матэрыял1стычны метад, яш патрабуе раз-глядаць з'явы у працэсе станаулення, выяуляць крынщы развщця, усе магчымыя узаемасувяз1, разумець 1сцшу кан-крэтна 1 ул1чваць ролю практыкь

Для адпрацоуш зыходных пазщый асабл1вае значэнне меу ыстэмны падыход, як1 патрабавау разглядаць прадэс фарм1равання прафес1янал1зму настаушка як с1стэму, што складаецца з упарад-каванага мноства кампанентау. Ён нашраваны на выяуленне не асобных, а цэласнага ансамбля унутраных 1 знешшх сувязей, што уздзешпчаюць на прадэс падрыхтоуш настаунша.

На аснопе стратэгп даследавання рэгулявалася узаемадзе-янне ycix метадау, як1я был1 выкарыстаны у працэсе навуковага пошуку:

1. Эм1прычныя метады здабывання навуковых фактау (абсер-вацыйныя, эксперыментальныя, дыягнастычныя — тэсты, сацыя-метрыя, анкетаванне, штэрв'ю, ryTapni).

2. Тэарэтычныя метады даследавання, з дапамогай яшх ста-вшася праблема, фарм1равалася гшотэза i тэорыя даследавання — мадэл1раванне, фармал1зацыя i шш.

3. Метады апрацоук1 дадзеных — колькасны (матэматычна-статыстычны) i якасны (клас1фшацыя матэрыялау па тыпах, трупах, варыянтах).

4.1нтэрпрэтацыйныя метады — сацыягенетычны, г!старычны

i iHHI.

Выкарыстанне усёй сукуннасщ гэтых метадау, спалучэнне тэарэтычных i прикладных распрацовак дало магчымасць дабщца пэунага адзшства асноуных спосабау даследавання з тым, каб забяспечыць вывучэнне праблемы, абашраючыся на цэласныя, канцэптуальныя пазщьи.

Этапы даследавання:

На I этапе (1990—1992 гг.) вывучалася фйтсофская, сацыялаич-ная, пс1халапчная i педагапчная л1таратура па праблеме, вялося назапашванне дадзеных аб цяжкасцях, з HKiiai сутьшалкя выклад-чык1 Баранавщкага педагапчнага каледжа (вучыл1шча) у вучэбна-выхаваучым працэсе, выяулял1ся тыповыя прычыны ix узнжнення.

II этап (1992—1993 гг.) характарызавауся вывучэннем праблемы прафе«яграф1чнага падыходу да фарм1равання прафеЫяна-л!зму будучых настаушкау, распрацоукай i ажыццяуленнем пра-грамы i працэдуры дыягнастычнага вывучэння узроуню сфармь раванасц1 педагапчнага прафес1янал1зму навучэнцау.

На III этапе (1994 — 1996 гг.) праводз1уся фарм1руючы этап эксперыменту, апраб1равал1ся эксперыментальныя вучэбныя планы i праграмы, адбылося пераутварэнне педвучыл1шча у педага-г1чны каледж, был1 вызначаны спосабы i умовы выхаду з с1туацый з выяуленым1 цяжкасцям1, чаму спрыяла:

а) распрацоука стаидартызашшай прафешяграмы выпускнжа педагапчнага каледжа;

б) дакладнае вызначэнне мэт навучання у працэсе фарм1ра-вання педагапчнага прафес1янал1зму;

в) адбор аптымальнага зместу, форм i метадау навучання па вырашэнню гэтых мэт.

На дадзеньш этапе аутарам был1 выяулены, сфармуляваны, тэарэтычна 1 экспериментальна абгрунтаваны шпхолага-педага-пчныя умовы, як\я садзейшчаюць паспяховаму фарм1раванню педагапчнага прафес1янал1зму навучэнцау каледжа, шло абмер-каванне асноуных палажэнняу даследавання, афармлял1ся вышк1 тэарэтычнага 1 практычнага даследаванняу.

База даследавання — асноунай вопытна-эксперыментальнай базай даследавання з'яв!уся Баранавщк1 педагапчны каледж. У эксперыменце удзелыйчала 300 етудэнтау, 42 выкладчыкь У масавым эксперыменце прынял1 удзел 1049 чалавек. Акрамя гэтага, праводз1уся дыягнастычны анал1з вучэбна-праграмнай да-кументацьп шшых педагапчных каледжау Рэспублж1 Беларусь (Нясв1жск1, Мшсш, Рэчыцю).

Навуковая нав1зна атрыманых вышкау заключаецца у тым, што у працэсе даследавання выяулены асабл1васщ функцыяшра-вання педагапчных каледжау у сктэме бесперапыннай педагапч-най адукацьп, распрацавана аптымальная мадэль фарм1равання прафес1янал1зму будучых настаушкау, вызначаны крытэрьи 1 паказчыш, выяулены умовы, яшя фшсуюць узровень паспяховага фарм1равання прафес1янал!зму навучэнцау у вучэбна-выхаваучым працэсе педагапчных каледжау.

Складзена мадэль-прафеияграма асобы спецыял1ста высокай киал1фжацьй для агульнаадукацыйнай школы, сфармуляваны 1 прыведзены у выглядзе стандартау веды, умент 1 навык1, вызначаны мэты навучання у адпаведнасц1 з патрабаванням1 дзяржаунага заказу с1стэмы адукацьп. На базе указанай мадэл!-прафес1яграмы асобы 1 мадэл1 прафесшнай дзейнасщ настаушка у аутарскш вучэбным дапаможтку "Педагопка" цэласна пададзены варыянты аптым1за-ваных дыдактычных працэсау 1 актуальныя с1туацьп аргашзацый-ных форм навучання, вызначаны ввды 1 формы дзейснага кантролю за якасцю засваення вывучаемага матэрыялу з разлжам на карэкць роуку мэт адукацьп'ша-выхаваучай дзейнасць Прапанавана адэя удасканалення дзяржаунай атэстацьп навучэнцау педкаледжа па ус1х кампанентах мадэл1 спецыял1ста для с1стэмы адукацьп.

Нав1зна даследавання заключаецца 1 у тым, што праблему прафесшнай падрыхтоуш будучых настаушкау мы разглядаем у рэчышчы каштоунасна-арыентацыйнага падыходу.

Практичная значнасць атрыманых вышкау заключаецца у тым, што у працэсе даследавання распрацаваны новыя, эксперы-ментальныя вучэбныя планы, яшя адлюстроуваюць функцыяналь-ныя асабл1васщ педагапчнага каледжа; адапщраваны да новага

вучэбнага плана эксперыментальныя праграмы; распрацавана ме-тодыка фарм1равання прафес1янал1зму будучых настаушкау як сацыяльна значымай каштоунасц1, вызначпна тэхналопя дыяг-настычнага вывучэння узроушо сфарм1раванасщ прафес1янал1зму навучэнцау педагапчных каледжну. Распрадаваныя методыт знай-ШЛ1 прымяненне у вучэбна-выхаваучым працэсе педагапчных кале-джау 1 вучыл1шчау, могуць быць выкарыстаны у працэсе падрыхтоуш педагогау па шматузроуневай шстэме у вышэйшых навучальных установах, астэме павышэння квал1фшацьп настаушкау.

Верагоднасць атрыманыхудаследаванш вынжаувызначаецца выкарыстаннем навуковай метадалогп, правядзеннем вопытна-экс-перыментальнай работы у кантралюемых умовах, колькасным 1 якасным анализам атрыманых эмшрычных дадзеных, станоучым! вышкам1 рэал1зацьп ¿дэ1 1 распрацовак аутара у навучальна-выха-ва^ай дзейнасщ каледжа, ипждысцыплшарнай навукова-тэарэтыч-най базай даследавання, аргашчным спалучэннем распрацаванай праблемы з тым1, яшя даследуюцца у практычнай дзейнасщ каледжа.

Эканам1чная значнасць вышкау вызначаецца тым, што яны адкрываюць шырок1я магчымасщ якаснага удасканалення пад-рыхтоуш будучых педагогау ва умовах педагапчнага каледжа. Гэтыя вынш1 дазваляюць вучоным 1 практыкам, яшя працуюць над праблемалп педагапчнай адукацьи, рашаць пытанш на больш дасканалым 1 высок1м узроунь

Аеноуныя палажэш» дысертацьп, яюя выносяцца на абароиу:

1. Прафесшная падрыхтоука навучэнцау у педагапчным каледжы у адрозненш ад педвучылшгчау характарызуецца пэуным1 асабл1вас-цямп больш глыбошм тэарэтычным зместам па цыклу гуманитарных 1 пс1холага-педагапчных дысцыплш, маб1льнасцю с!стэмы вучэб-на-выхаваучай работы, пераемнасцю з ушверс1тэтам 1 педагапчны-м1 ВНУ, арыентацыяй на фарм1раванне навукова-даследчай культуры, узмацненнем працэсау шдывщуал1зацьп 1 дыферэнцыяцьп навучання, шматпрофшьнай падрыхтоукай спецыял1стау.

2. На падставе педагапчнага анал1зу вучэбна-выхаваучых с1туацый 1 рашэння прафесшных задач, праз асваенне педагапчных тэхналогш навучэнцы уключаюцца у працэс штэнс1унай анал1тыка-сштэтычнай дзейнасщ, мабтзуюцца 1х штэлектуаль-ная 1 эмацыяльна-валявая сферы. Яны пабуджаюцца да вывучэння, с1стэматызацьп, крытычнай ацэнш школьнага вопыту 1 выбару з яго найбольш каштоуных спосабау навучання 1 выхавання. Праз пошукава-доследныя праблемна-творчыя адносшы да пс1холага-педагапчных з'яу 1 працэсау, яюя задаюцца выкладчыкам1 кале-

джа у працэсе выканання навучэнцам1 арыгшальыых задшшяу, адбываецца авалоданне сакрэтам1 прафес1янал1зму наста^шкау-наватарау 1 эксперыментатарау. Стымулюедца патрэбыасць праш-кадь у глыбшныя пласты пс1х1чных працэсау, у патаемныя сферы жыццядзейнасц1 выхаванцау.

3. Узаемасувязь асобасных 1 прафесшных набыткау стратэ-пчнага характару (светапогляд, жыццёвая пазщыя, веды аб зака-намернасцях асваення чалавекам аб'ектыунай рэчакшасщ, прын-дыпы марал11 г. д.) з набыткаьи тактычнагахарактару (здольнасць да планаваиня дзейнаыц — сваей 1 школьшкау, умение дыягнас-щраваць ступеш развщця культуры выхаванцау 1 прагназ1раваць змены шнуючых педагапчных с1стэм, шраваць вучэбна-выхавау-чай дзейнасцю асобных школьшкау 1 класных калектыва^ 1 г. д.) I аператыунага (здольнасць тэарэтычна абгрунтавана 1 таму педа-гатчна мэтанашравана шструментаваць дзеянш, прымяняць адэ-кватныя метады 1 прыёмы уздзеяння на свядомасць, пачуцщ, волю I паводзшы дзяцей) садзейшчае глыбокаму пазнанню у навучанш вучняу, стварае спрыяльныя умовы фарм1равання прафес1янал1з-му павучзнцау педагапчных каледжау.

Асаб1сты уклад са1скальнжа. Дысертадыя з'яуляецца сама-стойнай навуковай працай аутара, якая абашраецца на дасягненш вучоных Рэспубл1ш Беларусь, кра1н СНД 1 свету.

Анрабацыя 1 укараненне выижау дысертацьн здзяйснял1ся у працэсе абмеркавшиш на народах настаушкау 1 калепях Мшкггэрства адукацьп 1 навую Рэспублпй Беларусь, на рэспублшанскгх навукова-практычных канферэнцыях " Роля 1 месца этналедагогпи у прафесшнай дзейнасщ настаун1ка" (Мшск, 1995), "Гульня 1 развщцё асобы даш-кольшка (Мшск, 1995), "Сацыял1зацыя моладз1" (Мшск, 1995).

Апублжаванасць вышкау. Матэрыялы даследавання знойный адлюстраванне у 6 публжацыях аутара у зборшках матэрыялау навуковых канферэнцый, у вучэбных дапаможнжах "Педагопка" 1 "Педагапчны прафес1янал1зм", створаных у сааутарстве.

Структура 1 аб'ём дысертацьн. Дысертадыя складаецца з уводзш, агульнай характарыстыш работы, дзвюх глау, вывадау, дадатку. У ёй утрымл!ваецца 112 старонак, у тым лшу 5 таблщ, 6 малюнкау, 2 дадаткь Сгис выкарыстаных крышц складае 245 найменняу.

АСНО^НЫ ЗМЕСТ РАБОТЫ

У псршай главе "Тэарэтыка-метадалапчныя асновы фармь равання прафес1янал1зму выпускншоу педагапчных каледжау"

раскрываецца псторыя развщця педагапчнай прафеияграфи, сут-насць каштоунаснага падыходу да фарларавання прафес1янал!зму будучых педагога^, стан вырашзння праблемы на сучасным этапе развщця беларускага грамадства.

Педагапчная прафес1яграф1я двадцатых гадоу, даследуючы тып 1 асобу настаушка, зыходз1ла з дыялектыка-матэрыял1стыч-ных палажэнняу аб пстарычнай абумоуленасщ 1 класавай вызна-чальнасщ патрабаванняу да настаушка 1 характарызавала яго прафес1янал1зм як сукупнасць ф1з1чных, пс1х1чных, сацыяльных 1 прафесшных якасцей, наяуных 1 неабходных.

У сярэдзше 30-х гадоу пачауся перыяд, кал1 распаусюджвауся 1 вывучауся досвед лепшых настаушщих школ, а прафес1янал1зм вызначауся як сукупнасць педагапчных ведау 1 практычных уменняу 1 навыкау. Вывучэнне 1 абгрунтаванне лепшага досведу у практыцы работы школ, барацьба з метадам праектау 1 павел1чэнне самастойнай працы i педагапчнай практыш стал1 асноуныли накь рункам1 фарм1равання прафес1янпл1зму будучых настауткау. Аднак паступова страчвалася сувязь палож тэарэтычным абгрунтаван-нем, пазнаннем 1 анал1зам перадавога досведу настаунжау I выкарыстаннем гэтага досведу, што прыводзша да кашравання, некрытычнага успрымання вышкау сваёй працы. (Лстэмная пабу-дова праграм 1 выкладання у педагапчных навучальных установах не забяспечвалася. У вышку яны ператварьийся у "культурны цэх педагапчнай вытворчасщ". Таю падыход застауся нязменным аж да канца 50-х гадоу.

Перабудова с1стэмы народнай адукацьп у канцы 50-х гадоу, якая была выклшана неабходнасцю умацавання cyвязi школы з жыццём, паставша перад педагапчнай грамадскасцю крашы шмат новых 1 складаных задач удасканалення працэсу падрыхто^к1 педагапчных кадрау. Была распрацавана разгорнутая праграма развщця усёй истэмы педагапчнай адукацьп.

У перыяд пераходу да усеагульнай сярэдняй адукацьп па аб'ектыуных прычынах змянялася 1 пазщыя настаушка. Кал! раней ён быу чалавекам, як1 выдавау шфармацыю, то цяперпавшен шраваць працэсам яе перапрацоуш 1 засваення. Упершыню у 50—60-я гады фарм1раванне педагапчнага прафес1янал1зму стала разглядацца як самастойная праблема.

Ансыццяуленне Усеагульнай сярэдняй адукацьп, кал1 павы-с1л1ся патрабаванш да настаушка, узрасла яго роля як аргашзатара I шраунша працэсу выхавання 1 навучання школьншау, актывЬ завала даследаванш наюрункау прафесшнай дзейнасщ настауш-

кау. Змест паняцця "прафес1янал1зм" таксама узбагащуся. Тэарэ-тык11 практык1 вызначыл1 новы комплексны падыход да паняцця. Апроч ведау, уменняу 1 навыкау, вялшае значэцне набывае асоба педагога, яго светауспрыманне, актыуная грамадская пазщыя, маральна-эстэтычныя якасщ, творчасць.

На падставе каштоунасна-арыентацыйнага падыходу пад пс-дагапчиым прафес1янал1змам мы разумеем там узровепь педа-гапчнай дземнасщ, якая адлюстроувае ¡ндывщуальыую гатоу-насць да паспяховага выканання задач навучания 1 выха-вання.

Асобас значэнне у працэсе фарм1равання прафес1янал1зму набывае сувязь прафесшных каштоунасных арыентацый 1 нашра-ванасщ асобы настаушка.

Каштоунасная арыентацыя характарызуецца як агульная нашраванасць свядомасщ I паводзш, гатоунасць асобы да здзяй-снення пэунай дзейнасщ па задавальненню патрэбнасцей 1 штарэсау. Яна уключае У сябе тры важнейшыя кампа-ненты:

— кагштыуны (сэнсавы) — у ¡м сканцэнтраваны сацыяльны вопыт асобы, на яго аснове здзяйсняецца навуковае пазнанне 1 станауленне каштоунасных аднос1н;

— афектыуны (эмацыянальны) — яш перадае перажыванне шдывщам сва1х адносш да прафесшных каштоунасцей 1 вызначае асобасны сэнс гэтых адносш;

— канатыуны (паводзшны) — у 1м адлюстроуваецца, як у вышку пазнання рэальнасщ 1 яе каштоунаснага перажывання фарм1руецца гатоунасць дзейшчаць, здзяйсняць задуманае у ад-паведнасщ з наяуным планам.

Указаныя кампаненты адпаведна выконваюць наступныя функцьп:

— кагштыуны — функцыю абагульнення, аргашзацьп;

— афектыуны — функцыю матывацьп;

— канатыуны — функцыю рэгулявання нашраванасщ.

Асновай аргашзацьп вучэбна-выхаваучага працэсу на узроуш

сучасных патрабаванняу служыць прафес1яграма педагога. Абапь раючыся на сучасныя даследаванш пс1халогп1 педагопш, навынпй нашага даследавання, мы у прафес1яграме ахарактарызавал! асноуныя уменн! 1 крытэрьп дзейнасщ настиушка на узроуш высокага прафес1янал1зму.

На падставе крытэрыяльных паказчыкау нам1 был! выдзелены тры узроуш развщця прафес1янал1зму: шзш, сярэдш, высок!.

Кожны наступны узровень фарм1равауся на аснове папярэдняга, набываючы больш складаную характарыстыку, прытым не страч-ваючы уласщвасцей папярэдняга, болыи адлгостроуваючы высою узровень дадзенай якасц1 ш якасцяу.

У другой главе "Шлях11 формы прафес1янальнай падрыхтоую навучэнцау педагапчных каледжау" раскрываедца сутнасць экс-перыментальнай работы 1 яе выншь

У працэсе эксперыменту рашаючую ролю у фарьнраванш прафес1янал1зму навучэнцау мы адводзш1 актыуным метадам навучання. Пад метадам актыунага навучання мы разумел! сукуп-насць аргашчна узаемазвязаных 1 узаемадзеючых спосабау арга-шзацьп вучэбна-выхаваучай працы, як1я забяспечвал1 дасягненне найбольш высокага узроуню вучэбна-пазнавальнай дзе1Шасщ у навучанш у параунанш з ¡снуючым! традыцыйным1 спосабамь

Да актыуных метадау навучання мы аднос1м тольк1 тыя педагапчныя тэхналоги, пры яюх навучэнцы знаходзяцца у па-зщьй актыунага суб'екта дзейнасц1.

Пры клас1фшацьп метадау актыунага навучання мы ул1чвал1 рэальныя асабл1васщ педагапчнай, пс1халапчнай 1 усёй вучэбна-пазнавальнай дыдактычнай дзейнасщ.

Акты$шым1 становяцца 1 традыцыйныя В1ды заняткау, кал1яны насычаны самастойнай працай, выклшаюць неабходнасць папаунен-ня веда у, узшмаюць творчую актыунасць 1 баз1руюдца на прамых 1 зваротных сувязях.

Методыка педагапчнай адукацьй у педагапчным каледжы пашнна быць адэкватнай характару дзейнасць Будучаму настау-шку важна ужо у педагапчным каледжы навучыцца дасканала рашаць педагапчныя задачы, яшя узшкаюць у працэсе зносш з дзецьмй Таму фарм1раванне у будучых настауншау уменняу на-вукова абгрунтаванага анал1зу 1 даследавання педагапчных сггу-ацый — адзш з важных наюрункау прафесшнай падрыхтоук1 будучых настауншау у працэсе здзяйснення эксперыменту. Мы л1чым, што працэс рашэння праблемы будзе тады макс1мальна эфектыуным, кал1 ён уключае у сябе поруч з анал1зам прапанаванай с1туацьй асаб^стае асэнсаванне 1 складанне педагапчнай задачы навучэнцам1 у аднаведнасц1 з канкрэтна зададзеным алгарытмам.

Пабудова праграмы эксперыментальных курсау 1 распрацоука канкрэтных заняткау здзяйснялася на аснове функцыянальна-апе-рацыйнага падыходу. Плануючы вучэбныя занятш з навучэнцам1, асноуную увагу мы звярнул1 на педагапчныя тэхналоги, ул1чва-ючы, што яны прадстауляюцца упершыню, 1 пачынал1 з уводзш

у праблемы тэхналогИ 1 з вызначэння месда педагаг1чнай тэхналогп як кампанента педатапчната прафес1янал1зму у <лстэме прафесш-ыай падрыхто>>кь

Анал1з вынша^ вопытна-эксперымеытальыай работы, праве-дзенай нали, сведчыць, што фарм1раванне прафес1янал1зму буду-чых настаушка^ ва умовах педкаледжа на аснове ^каранення актыуных метадау навучання, щавацыйных методык праходзщь больш эфектыуна 1 хутка. Вынии адлюстраваны на малюнку.

Высок! узровень Сярэдт узровень Шзк! узровень

Умоуныя абазначэнш

ШШ - Эксперыментальныя трупы да эксперименту Г : 1 - Экспермыентальныя трупы пасля эксперыменту

- Кантрольыыя трупы да эксперыменту цщ -- Кантрольныя трупы пасля эксперыменту

Дынамша сфарм1раванасщ узроуняу прафес1янал1зму наву-чэнцау эксперыментальных 1 кантрольных труп.

У вышку эксперыментальнай работы навучэнцы авалодал1 больш дакладыым1 1 дасканалым! уменнямЬ Яны пашыралюя 1 патлыблял1ся, штэгрыравал1ся 1 дыферэнцыровал1ся, рабипся больш усвядомленымь Эмацыянальна-каштоунасныя адносшы да сябе як да прафес!янала-наста^шка насычал1ся змястоуным1 характеристикам!, фарлправалася ¿мкненне да самаадукацьи 1 са-мавыхаваныя. Ва $с1х эксперыментальных трупах наз1рауся пера-ход на больш высок1 узровень сфарм1раванасщ прафемянал1зму.

ВЫВАДЫ

1. У даследаванш тэарэтычна абгрунтавана I практычна да-казана, што у агульнай с1стэме фарлиравання прафес1янал1зму педагапчных кадрау найбольш дзейсным з'яуляецца акснялагхчны падыход. Акс1ялапчная характарыстыка педагапчнай прафесп прадугледжвае 1 робщь акцэнт на каштоунасных аспектах разна-стайных в1дау дзейнасщ, выкарыстоуваемых у 1х сродкау 1 выш-кау. Яна можа падавацца як у пазатыуным (праз актуал1зацыю умоу асобасных магчымасцей кожнага навучэнца), так 1 у негативным (праз иысвятленне небяспечных наюрункау разгортвання педагапчнай актыунасщ) планах, прычым неабходна падкрэслщь агульназначныя моманты. У той жа час аксиялапчныя аспекты праяуляюцца у пошуку I рэал1зацьп новых педагапчных тэхналогш.

2. Па вышках анкетавання, гутарак з настауншам! 1 навучэн-цам1 нам1 складзены сшс прафесшна значимых асобасных якасцей, ажыццёулена 1х клас1фшацыя. Сярод ¿х выдзяляюцца грамадзян-скасдь (нацыянальная самасвядомасць, сацыяльная адказнасць), любоу да дзяцей (гумашзм, добразычл!васць, спагадл1васць, увага, душэунасць, ветл!васдь 1 г. д.), аптым1зм, справядл1васць (чэс-насць, сумленнасць), таварыскасць (педагапчны такт, камунша-бельипсць), патрабавальнасць да сябе 1 дзяцей (адказнасць, арга-шзаванасць, самакрытычнасць, добрасумленнасць, праудз1васць, дысцыплшаванасць, гонар, лачуццё уласнай гoднacцi, разумнасць, сцгаласць, шщыятыунасць, актыунасць), альтру1зм (бескарысль васць), валявыя якасщ (мэтанашраванасць, вытрымка, самавало-данне, настошпвасць, энерпчнасць, рашучасць, смеласць), тале-рантнасць (цяртмасць), педагапчная наз1ральнасць (наз1раль-насць, педагапчная зоркасць), штэл1гентнасць (абаянне, духо;у-насць), сучаснасць, дамшантнасць (сх1льнасць весщ за сабой, разумение адказнасщ за друпх, умение к1раваць). На падставе ¡х змадэл1равана прафес!яграма выпускшка педагапчнага каледжа, якая дазваляла ажыццяуляць ацэнку I самаацэнку. У працэсе эксперименту з улп-сам яго вышкау был1 створаны праграмы дзейнасц1 навучэнца па фарм1раванню асноу педагапчнага прафе-шянал1зму. У ¿х фжсавалася, яюя уменш неабходна сфарм1раваць у навучэнца, яшя развщъ да больш высокага узроуню, а таксама тип спосабы 1 сродк1 выкарыстоуваць для гэтага.

3. У працэсе падрыхтоуш настаушка праблема фармдравання прафес1янал1зму навучэнцау педагапчных каледжау набывае большую значымасць, асабл1ва у цяперашш час, кал1 прынцып дэма-кратызацьп працэсу выхавання 1 навучання патрабуе ад прафесш-ных вучэбных устаноу не тольш спецыял1ста — справядл1вага 1 тактоунага эксперта вучэбных дасягненняу школьшкау, — але перш за усё мудрага старэйшага сябра. Адсюль — усё большая

апасродкапанасць фуикцыянальнага статуса пастаушка лго фак-1ычным прафеЫяналЬмам.

4. Выпучэпне практик! работы школ наказала , шго настаушк, манат кал! ёп сур'ёзпа заарыептапапы на спаю прафеспо 1 мае дасканалмя веды, не заусёды адмыслоиа иыкоипае свае прафсЫй-ш,1 я функцм!, пакуль ис сфармфус мрактмчныя ^менн! . Вось маму важным Ыстэмау гвараючым камнанснтам фаркмравапня асноу педагапчпак! прафесшшлнму пыстунае пела га пч пая тэхшка , якая уключае % сибе дзвс групы умеппяу: мравань сабой 1 узаемадзейшчаш.. Яна иызпачас размастайнасць прыёмау аса-б!стага уздзеяиня пастаушка на школмйка або пучнёуск! калек-тыу 1 уяуляе сабой с!стэму педагапчпых уздзеннпяу, звязаных пэуш.1М1 адиосшам! I пакфаваиых па рашэнне педагапчпых задач у зменлшых умопах.

Працэс фарм1раваннк педагапчпых уменняу 1 прыёмау пры-мушае будучага пастаушка самааналпапаць апалоданне так1м! кампанентам! педзгапчнан тзхнМ, як асабл1пасп'| мшЫ \ паята-м!мпи ( пастава, поза, манера, паходка ), тэхшю' 1 культуры мопы, зпешпяга выгляду (адзсппе, прычоска, мак'|яж 1 г. д. ), рэгуляцыя спа1х паводз'ш, пачуцциу у адпосша.ч з пучпим! 1 шшым! люлзьм1, узаемадзеяпне з тым1. хто акружае, рэфлекспо.

5. Пераход ад ¡пфармацмйнага типу навучапня, у аспове якога ляжаць суб'ект-аб'ектныя алносшм пастаушка 1 вучня, да дзейнаспа-га, як! грунтуецца на суб'ект-суб'ектных адносшах пастаушка ! вучня, патрабуе фарм1равання у напучэпцау уменняу практычна мадэл1раваць вучэбпа-пыхаваучы працэс, бачыць яго у адзшстпе дзвюх падструктур: дыдакгычиай (змястоупай) \ камушкатыупай ( формаутпаральпай). У працэсе гэтап работы павучищы зпасмящш са спосабам! 1 сродкам! камушкатыупага забсспяччнпя пучэбпага працэсу \ пучацца ¡х рыка-рыстоунаць у час педагапчпан практик! ! дзейпасш.

Поснех працэсу фпрм!рапа1111я педагапчнага нрафеЫяналЬму забяспечваезиарот да сур'ёзнай даслсдчай работы у ходзе вучэбнага працэсу як металу педагапчнай дзейпасш. Яна садзейн!чае не тольм больш глыбокаму усведамленшо дастаткопа складанага вывучаемага матэрыялу, але ! фарм!рапаннго у будучых настаушкау ц!кавасц! 1 патрэбпасш у гворчай дзейнасц!.

6. У час пахолага - педагапчнага эксперименту был1 выяулены заканамерныя сувяз1 наллж стпарэпнем ! рэал!зацыяй комплексу пс!холага - педагапчпых умоу ! паспяховасцю фарм!равання у наву -чэпцау калсджа дзсйнасных асноу педагапчнага прафес!яиалЬму.

Галоупая умопа - асобаспа арментаваны падыход у прафеЫ -«пальмам падрыхтуды настаушкау . Ён прадугледжпае :

- пс!холага - педагапчнае даследапанпе мершакурсшкау па выявлению стану'1 иатрзбнасией матывацыйпай сферы ! першасных педагапч-пых умеппяу;

— стварэнне шдыв1дуальных прафес1янальных характарыстык;

— распрацоуку кожным навучэнцам з дапамогай психолага 1 выкладчыка прыкладнай праграмы прафесшнага самавыхавання;

— траунщтва працэсам самавыхавання навучэнцау з боку класнага шра^шка;

— аргашзацыю працэсу навучання з арыентацыяй навучэнцау на усведамленне 1 прыняцце мэт фарм!равання прафес1янал1зму, авалоданне сютэмай ведау, уменняу 1 навыкау, прадугледжаных прафес1яграмай;

— иастаянную сувязь з базавай ВНУ па пытаннях методыш выкладання пс1халогп 1 педагопк1, шшых нрадметау, укараненне кожнага вучзбнага прадмета у агульную !х с1стэму;

— дзейнасны падыход да працэсу навучання;

— сютэму самастойнай работы пошукава-даследчага характару;

— стымуляванне рэфлексп навучэнцау з мэтай фарм1равання прафес1янал1зму, педагапчных уменняу 1 навыкау;

— сштэматычна аргашзаваны аб'ектыуны кантроль за станам фарм1равання стандартау у навучэнцау;

— уключэнне навучэнцау у розныя в1ды педпрактык1 з мэтай абавязковай адпрацоую, удасканалення 1 прасочвання росту пра-фес1янал1зму навучэнцау;

— шстэматычнае вывучэнне ступет задаволенасщ падрых-тоукай працуючых выпускшкоу педкаледжа, прычын цяжкасцей;

— стварэнне 1 падтрыманне неабходнай вучэбна-матэрыяль-най базы каледжа.

Стварэнне гэтых умоу дае найбольшы эфект пры 1х комплексным спалучэнт.

7. Распрацаваная тэхналопя шравання шавацыйным! працэсам! ва умовах педагапчнага каледжа дазваляе актьтзаваць укараненне новаувядзенняу. У склад яе сктэмаутвараючых эле-ментау уваходзяць мэтавызначэнне, прадукты новаувядзенняу, новаувядзеши у галше кантролю, што забяспечвае дзейсную зва-ротную сувязь 1 дазваляе своечасова уносщь карэктывы у працэс фарм1равання прафес1янял1зму навучэнцау педагапчных каледжау.

Праведзенае даследаванне не вычэрпвае ус1х аспектау праб-лемы. Спецыяльнага разгляду патрабуюць таюя аспекты, як каардынацыя метадычных намаганняу выкладчыкау ус1х вучэб-ных дысцыплш, с1стэма штэгратыунага па харакгары м1ждысцып-лшарнага кантролю па вучэбных прадметах пс1холага-педагапч-нага блоку, узаемадзеянне педагапчных каледжау 1 ВНУ, удаска-наленне працэдуры дзяржаунай атэстацьи выпускшкоу педагапчных каледжау.

crac АЛУБЛШАВАНЫХ РАБОТ

1. Л. M. LUxaHay, A.A. Грымаць, Дз. M. Грышын, П. П.Шоцю. Педагопка: Вучэбны дапаможшк. - Míhck: БДПУ, 1995.- 163 с.

2. Падрыхтоука навучэнцау калсджа да спецыял1зацьи дзя-цей // Сацыяльнае выхаванне: вопыт праблемы: Мат. М1жнародн.

CiM.-практ. - Míhck : БДПУ, 1995. - С. 225-227 .

3. Псдагапчны тэатр // Творчы патэнцыял гульш: Мат. Ыавук.-практ. Канф. - Míhck: БДПУ, 1995 . - С. П 2-114.

4. ПрафеЫяграма выпускшка каледжа // Фарм1раванне асобы студэнта i школыпка на аснове духоуных каштоунасцен грамад-ства: Мат. навук,- иракт. канф. - Míhck: БДПУ, 1996. - С 151-153.

5. Прафеаяграф!чны падыход да працэсу фарлправання пра-фес1янал1зму будучага настаушка у недагапчных каледжах // Фарм5раванне асобы студэнта i школьшка на аснове духоуных каштоунасцей грамадства: Мат. навук. - практ. канф. - Míhck: БДПУ, 1996. - С. 153-156.

6. Актыуныя метады фар\правання прафес1янал1зму навучэнцау педагапчных каледжау на аснове рашэння педагапчных задач // Уншерсггацкая падрыхтоука педагогау па шматузроуне-вай астэме: Мат. навук. - практ. канф. - Míiick: БДПУ, 1996. - С. 147148.

7. Тэхналопя кфавання шавацыйиыкй працэсагкЛ ва умовах педагапчнага каледжа у складзе ВНПК « Педкаледж - педвну» // Ушверсггэцкая падрыхтоука педагогау па шматузроуневай cicT3-ме: Мат. навук. - практ. канф. -Míhck: БДПУ, 1996. -С. 199-202.

8. Грымаць А. А., Шоци П. П. Педагапчны лрафеЫянал!зм: Вучэбны дапаможшк. - Míhck: БДПУ 1996. - 128 с.

РЭЗЮМЕ Шоцш Пётр Нятров!ч Фармираванне прафес1янал1зму навучэпцау педагапчнага каледжа

Ключавыя словы: актыуныя метады навучання, мадэл1ра-ваине, педагаг'тная задача, педагаг1чная Iпава тыка, педагагЬчны каледж, педагаг1чны прафесчяпал^зм, педагаг1ччая ытуацыя, пе-дагаг1чная тэхшка, педагагЬчная тэхналогЬя, прафесЬяграма, пра-фес1янальная каштоунаспая арыентацыя.

Аб'ектам дысертацыйнага даследавання быу прафе<пянал!зм навучэндау педагапчных каледжау.

Мэтай стала абгрунтаванне асабл1васцей прафесшнай падрых-тоуш навучэндау да педагапчнай дзейнасц1 ва умовах новага тыпу вучэбнай установы — каледжа; тэарэтычная распрацоука 1 метадыч-нае забеспячэнне працэсу каштоунаснага арыентавання навучэндау на канчатковы вынш навучання — педагаг1чны прафес1янал1зм.

У працэсе даследавання выкарыстоувалася комплексная ме-тодыка, якая уключала эмшрычныя метады здабывання навуко-вых фактау (абсервацыйныя, эксперыментальныя, дыягнастыч-ныя тэсты, сацыяметрыя, анкетаванне, штэрв'ю, гутарш); тэарэ-тычныя метады даследавання, з дапамогай як1х ставится прабле-ма, фарм1равалася гшотэза I тэорыя даследавання — мадэл!раван-не, фармал!зацыя 1шш., метады апрацоук1 дадзеных (даследчыц-к1х 1 шш.) — колькасны (матэматычна-статыстычны) 1 якасны (клас1фшацыя матэрыялау па гыпах, трупах, варыянтах), штэр-прэтацыйныя метады — сацыягенетычны, пстарычны 1 шш.

Вышк1 даследавання дазволШ удакладнщь змест паняцця "педагапчны пpaфeciянaлiм", распрацаваць крытэрыяльныя па-казчыш сфарм1раванасщ гэтай якасщ у навучэндау педагапчных каледжау. На падставе дыферэнцыраваных методык выяулены пс1холага-педагаг1чныя умовы паспяховага фарм1равання прафе-с1янал!зму на аснове прымянення актыуных метадау навучання, педагапчнай шаватыкь

Апрабаваныя метады, формы 1 сродш фарг.правання педага-пчнага прафес1янал1зму навучэндау педагапчных каледжау знай-шл1 прымяненне 1 могудь быдь выкарыстаны у рабоде выкладчы-кау педагапчных вучылппчау, каледжау, на курсах павышэння квал1фшацьп, у працэсе далейшай навуковай распрацоук1 праб-лемы.

РЕЗЮМЕ Шоцкмй Петр Петрович

Формирование профессионализма учащихся педагогического колледжа

Ключевые слова: активные методы обучения, моделирование, педагогическая задача, педагогическая инноватика, педагогический колледж, педагогический профессионализм, педагогическая ситуация, педагогическая техника, педагогическая технология, профессиограмма, профессиональная ценностная ориентация.

Объектом диссертационного исследования был профессионализм учащихся педагогических колледжей.

Целью стало обоснование особенностей профессиональной подготовки учащихся к педагогической деятельности в условиях нового типа учебного заведения — колледжа; теоретическая разработка и методическое обеспечение процесса ценностной ориентации учащихся на итоговый результат обучения — педагогический профессионалзим.

В процессе исследования использовалась комплексная методика, которая включала эмпирические методы получения научных фактов (обсервационные, экспериментальные, диагностические тесты, социометрия, анкетирование, интервью, беседы); теоретические методы исследования, с помощью которых ставилась проблема, формировалась гипотеза и теория исследования— моделирование, формализация и другие; методы обработки данных (исследовательских и других) — количественный (математическо-статистический) и качественный (классификация материалов по типам, группам, вариантам); интерпретационные методы —■ социогенетический, исторический и другие.

Результаты исследования позволили уточнить содержание понятия "педагогический профессионализм", разработать критериальные показатели сформированности этого качества у учащихся педагогических колледжей. На основе дифференцированных методик выявлены психолого-педагогические условия успешного формирования профессионализма на основе применения активных методов обучения, педагогической инноватики.

Апробированные методы, формы и средства формирования педагогического профессионализма учащихся педагогических колледжей нашли применение и могут быть использованы в работе преподавателей педагогических училищ, педагогических колледжей, на курсах повышения квалификации, в процессе дальнейшей научной разработки проблемы.

SUMMARY Peter P. Shotslii

Development of Teacher Training College students' professionalism

Key words: active methods of teaching; modelling; pedagogical lash; pedagogical innovation; teacher training college; pedagogical professionalism; pedagogical technology; professiogram; professional value orientation.

Professionalism of students of teacher training colleges was the object of the dissertation.

The aim of this research was theoretic grounds of pecularities of professional training preparing the students for pedagogical activities in conditions of a college, a new type of educational establishment, theoretical development and methodological ensuring of the process of students' value orientation being aimed to the final result of training, i. e. pedagogical professionalism.

In the process of research complex methods were used, including empirical methods of scientific facts obtaining (observative, experimental, diagnostical tests, sociometry, questionnaries, interviews,conversations); theoretical research methods with the help of which the problem was put and the hypothesis and the theory of research were formed (modelling, formalization, etc); methods of data processing: quantitative (mathematic-statistical) and qualitative (classification of material into types, groups and variants); interpretative methods: socio-genetical, historical and others.

The outcomes of the research made it possible to determine the meaning of the notion "pedagogical professionalism", to elaborate sreteria and indices of development of this quality within the students Df teacher training colleges. On the basis of differential methods psyhological and pedagogical conditions for successful development af professionalism based on the use of active methods of teaching ind pedagogical innovation were established.

Approbated methods, forms and means of development of teacher training college students' pedagogical professionalism have been ipplied and can be used in the work of teachers at pedagogical schools xnd colleges, at teachers improve qualification courses and in the Drocess of further research of the problem.